Foto: Unsplash
Samo 14 kompanija je zagađivalo toliko da pojedinačno izazove preko 50 toplotnih talasa, što bi, prema riječima naučnika, bilo praktično nemoguće bez klimatskih promjena.
Najveći svjetski proizvođači fosilnih goriva i cementa intenzivirali su stotine toplotnih talasa širom svijeta u ovom vijeku, rezultati su to prve studije te vrste.
Istraživači su proučili 213 toplotnih talasa koji su se dogodili između 2000. i 2023. godine u 63 zemlje. Koristeći dobro uspostavljen okvir za atribuciju zasnovanu na ekstremnim događajima, prvo su ispitali koliko su ovi događaji intenzivniji i vjerovatniji zbog klimatskih promjena. Zatim su identifikovali pojedinačne doprinose 180 velikih kompanija za fosilna goriva i cement – koje nazivaju ugljičnim gigantima – koristeći podatke o emisijama tih kompanija, prenosi earth.org.
Po prvi put, pojedinačne kompanije su povezane sa specifičnim, ponekad smrtonosnim toplotnim talasima, kao što su toplotna kupola na sjeverozapadu Pacifika 2021. i evropski toplotni talasi 2023. godine.
Samo 14 kompanija zagađuje dovoljno da pojedinačno izazove preko 50 toplotnih talasa, što naučnici kažu da bi bilo praktično nemoguće bez klimatskih promjena.
To uključuje Saudi Aramco, Gazprom, ExxonMobil, Chevron, BP i Shell.
Međuvladin panel o klimatskim promjenama (IPCC) upozorio je da su klimatske promjene uzrokovane ljudskim djelovanjem, koje su prvenstveno uzrokovane stakleničkim plinovima, povećale učestalost i intenzitet toplotnih valova od 1950-ih. Svaki toplotni val u svijetu sada je jači i vjerovatniji da će se dogoditi zbog klimatskih promjena uzrokovanih ljudskim djelovanjem.
Vrućina je izuzetno opasna za ljude jer ugrožava fiziološke procese koji treba da održe tijelo hladnim, povećavajući rizik od toplotnog udara i drugih bolesti povezanih sa toplotom. Može biti opasna po život ako se brzo ne liječi.
„Sada možemo da ukažemo na određene toplotne talase i kažemo: ‘Saudijski Aramko je ovo uradio. EksonMobil je ovo uradio. Šel je ovo uradio.'“, rekla je Kasidi DiPaola, portparolka kampanje „Neka zagađivači plate“. „Kada same emisije ovih kompanija pokreću toplotne talase koji se inače ne bi dogodili, govorimo o stvarnim ljudima koji su umrli, stvarnim usjevima koji su propali i stvarnim zajednicama koje su patili, sve zbog odluka donijetih u korporativnim upravnim salama.“
Veza sa globalnim zagrijavanjem
Polovina globalnog zagrijavanja može se pratiti do ovih 180 kompanija, prema studiji koja je objavljena u srijedu. Prvih 14 kompanija generisalo je isto toliko emisija koliko i sve ostale zajedno. Tu spadaju bivši Sovjetski Savez, Narodna Republika Kina za ugalj, Saudi Aramko, Gazprom, EksonMobil, Ševron, Nacionalna iranska naftna kompanija, BP, Šel, Indija za ugalj, Pemeks, ČN Enerdži, Narodna Republika Kina za cement i Petrobras.
Ovo nije prvi put da su pojedinačne kompanije za fosilna goriva direktno povezane sa klimatskim promjenama. U martu je studija otkrila da je 36 velikih kompanija za fosilna goriva odgovorno za više od polovine emisija ugljen-dioksida (CO2) koje zagrijavaju planetu – među njima su Saudi Aramko, Koul Indija, EksonMobil, Ševron i Šel.
Odnos između CO2 i temperature. Koeficijent korelacije (Pirsonov r) je približno 0,94, što pokazuje jaku pozitivnu korelaciju. Grafikon: Earth.Org
CO2, nusproizvod sagorijevanja fosilnih goriva, biomase, promjena u korišćenju zemljišta i industrijskih procesa kao što je proizvodnja cementa, glavni je antropogeni gas staklene bašte u atmosferi, odgovoran za oko tri četvrtine emisija koje zagrijavaju planetu. Uprkos ponovljenim apelima naučne zajednice, globalne emisije CO2 iz fosilnih goriva povećale su se za više od 60% od 1990. godine, a atmosferske koncentracije CO2 su sada 50% veće nego prije početka industrijske revolucije.
Reparacije
Tužbe u kojima se preduzeća, posebno kompanije za fosilna goriva, smatraju odgovornim za svoju ulogu u klimatskim promjenama, u porastu su globalno, a posebno u SAD. Potraživanja se kreću od doprinosa šteti do „zelenog pranja“ i nedovoljnog upravljanja klimatskim rizicima.
„Vlade i kompanije sve više moraju da razmatraju pravne posljedice nastavljanja sa projektima nafte ili gasa, jer rizikuju da budu vučene po sudovima“, rekla je Ketrin Higam, viša saradnica za politiku u Istraživačkom institutu Grantam za klimatske promjene.
U julu je Međunarodni sud pravde izdao „istorijsko“ savjetodavno mišljenje o odgovornosti zemalja u pogledu klimatskih promjena. Mišljenje se takođe dotiče odgovornosti kompanija, navodeći da proizvodnja fosilnih goriva može biti međunarodno nezakonit čin koji žrtvama daje pravo na reparacije.
Za DiPaolu, ovaj izvještaj je „dokaz koji su sudovi čekali“.
„Konačno možemo da navedemo ime i broj odgovornih za ove katastrofe. Račun dospjeva i vrijeme je da ovi zagađivači plate za štetu koju su nanijeli“, rekla je ona.