Foto: undp.org
Danska sada predsjedava Evropskom unijom, a pred njom je važan program vezan za klimu.
Pišu: Mattias Söderberg i Grace Mbungu
Pored unutrašnjeg izazova da se postigne dogovor o stavu EU na predstojećem samitu COP30 o klimi u Brazilu i 7. samitu šefova država Afričke unije i Evropske unije u Angoli, Danska će takođe predvoditi diplomatske kontakte, balansirajući geopolitičke, trgovinske i bezbjednosne probleme. Kao takvo, dansko predsjedavanje EU će svakako biti teško; tvrdimo da ono takođe predstavlja jedinstvenu priliku koju treba iskoristiti.
COP30 i samit AU-EU u novembru pružaju mogućnosti EU da produbi svoje partnerstvo sa Afrikom, jednim od kontinenata najranjivijih na uticaje i rizike klimatskih promjena – uprkos minimalnom doprinosu trenutnim i istorijskim globalnim emisijama.
Afrička klimatska realnost je surova: česte suše, razorne poplave i rastuće temperature ugrožavaju dostupnost hrane i vode, zdravlja, ekonomskog rast, socijalnu stabilnost i regionalnu bezbjednost. Ovi uticaji potkopavaju dobitke ljudskog razvoja i buduće ekonomske izglede širom kontinenta.
Ipak, doprinos Afrike emisijama gasova staklene bašte ostaje mali u poređenju sa istorijskim i sadašnjim uticajem Evrope. Ova asimetrija zahtjeva klimatsko partnerstvo utemeljeno na pravdi, ravnopravnosti i solidarnosti.
Istovremeno, nedostatak povjerenja i različiti prioriteti i vizije između kontinenata su značajni. Afričke vlade su i dalje frustrirane zbog razočaravajućih ishoda COP29 i najnovijih pregovora o klimi u Bonu, a EU je zabrinuta zbog rastućih geopolitičkih tenzija, gdje saradnja EU i Afrike postaje ključna.
Potreban je novi cilj finansiranja adaptacije
Čujemo da će adaptacija postati prioritetna tema na COP30, kao i na predstojećem drugom Afričkom samitu o klimi u septembru. Sastanak lidera AU-EU takođe nudi platformu za oba kontinenta da artikulišu zajedničke prioritete i obaveze kako bi se povećao fokus na adaptaciji.
EU mora iskoristiti ovaj trenutak da poveća podršku za prilagođavanje klimatskim promjenama u Africi, prepoznajući mjere prilagođavanja i finansiranje kao podjednako hitne i važne kao i mjere za ublažavanje.
Ovo je dugo bio ključni poziv afričkih zemalja, a COP30 bi trebalo da bude mjesto gdje će se EU obavezati na novi, ambiciozni cilj finansiranja prilagođavanja koji prevazilazi trenutnu obavezu da se udvostruči finansiranje prilagođavanja do 2025. godine u poređenju sa 2019. godinom.
S obzirom na brzo rastuće klimatske uticaje, drastično povećanje finansiranja adaptacije i olakšavanje isporuke i pristupa su neophodni za zadovoljavanje rastućih potreba i smanjenje očiglednog finansijskog jaza. Trenutno, oko 32% klimatskih finansiranja koje stiže u Afriku ide na adaptaciju, a ova brojka je sama po sebi ograničena na 2-4% globalnog klimatskog finansiranja.
Štaviše, finansiranje za adaptaciju mora biti dostupno, predvidljivo i prilagođeno lokalnim potrebama i prioritetima. Mnoge afričke zemlje se suočavaju sa visokim dužničkim teretom, što ograničava njihov fiskalni prostor za ulaganje u otpornost.
EU bi stoga trebalo da da prioritet mobilizaciji grantova i koncesionog finansiranja u odnosu na kredite, dok se istovremeno zalaže za reforme u međunarodnoj finansijskoj arhitekturi kako bi se olakšao pristup i osnažile regionalne i lokalne institucije. Decentralizacija isporuke klimatskih finansiranja putem regionalnih kancelarija i lokalnih bankarskih institucija može ubrzati sprovođenje i osigurati da sredstva stignu do zajednica na prvoj liniji fronta.
Adaptacija kao dio razvoja
Afričko-evropsko klimatsko partnerstvo takođe mora da prihvati integrisani pristup.
Adaptacija nije samo pitanje životne sredine; ona se presjeca sa zdravljem, bezbjednošću hrane, infrastrukturom, mirom i ekonomskim razvojem. Na primjer, u Africi je klimatska kriza isprepletena sa socijalnom i ekonomskom nerazvijenošću, nejednakostima i krizom siromaštva uslijed nestašice vode, energije i hrane. Integracijom adaptacije u aktivnosti koje se bave ovim širim razvojnim agendama, može se postići sinergija.
Stručnost u zelenim tehnologijama, sistemima ranog upozoravanja i klimatski pametnoj i preciznoj poljoprivredi može dopuniti lokalne inovacije i tradicionalno znanje. Olakšavanje transfera tehnologije i zajedničkog istraživanja doprinjeće adaptaciji, stvaranju radnih mjesta i otvaranju novih tržišta za održivi rast.
Centralni stub klimatske pravde
Konačno, njegovanje raznovrsnog i inkluzivnog dijaloga je ključno za izgradnju povjerenja i zajedničke odgovornosti. U tom kontekstu, EU bi trebalo aktivno da angažuje širok spektar afričkih partnera kako bi se preispitao napredak i uticaj postojećih inicijativa – kao što je Inicijativa Tima Evrope za prilagođavanje i otpornost na klimatske promjene u Africi, vredna milijardu evra, koju su na COP27 pokrenule EU i nekoliko država članica, uključujući Dansku.
Danska predsjednička pozicija EU nalazi se na raskrsnici. Zalaganjem za ambicioznu, pravednu i akciono orijentisanu agendu Afrike i Evrope za prilagođavanje klimatskim promjenama, može da katalizuje partnerstvo koje štiti živote, sredstva za život i mir na oba kontinenta. Neodlučno djelovanje rizikuje potkopavanje globalnih klimatskih ciljeva i pogoršanje nejednakosti koje podstiču regionalnu nestabilnost i raseljavanje.
Da bi se Afrika, Evropa i svijet usmjerili ka prosperitetnoj i klimatski otpornoj budućnosti, rješenja i akcije za prilagođavanje koje proizilaze iz predstojećih samita i pregovora trebalo bi da budu usklađene sa potrebama, vrijednostima i prioritetima ljudi na terenu.
Poruka Danske i EU mora biti jasna: prilagođavanje klimatskim promjenama nije sporedno pitanje, već centralni stub klimatske pravde i održivog razvoja. Vrijeme je za smjelo vođstvo i solidarnost.
*Matijas Soderberg je globalni rukovodilac za klimatske promjene u organizaciji DanChurchAid, a Grejs Mbungu je viša saradnica za klimatske promjene u Fondaciji Afrika-Evropa.