Mada danas sinonimi “indeksni slučaj” ili “nulti pacijent” u medicini označavaju prvi slučaj obolevanja od neke bolesti – onaj koji obično posluži da se opišu izvor bolesti, simptomi, tok bolesti i širenje zaraze – termin nulti pacijent je zapravo plod novinarske greške.
Naime, nakon što se HIV raširio po Sjedinjenim Američkim Državama, 1984. godine Centar za kontrolu bolesti i prevenciju (CDC) jednog od prvih pacijenata vodio je pod kodnim imenom “pacijent O”, a slovo O došlo je od “Out of California” (van Kalifornije). No, mnogi su, čitajući izveštaj CDC protumačili da se radi o cifri umesto o slovu, a zatim je i novinar lokalnog “San Francisco Chronicle” koji je pisao o HIV-u počeo da koristi umesto slova cifru 0. Ubrzo se i ta cifra pretvorila u termin – nulti pacijent.
U međuvremenu, termin “nulti pacijent” počeo je da poprima prizvuk nečeg pretećeg, okidača za katastrofu. U medijima je naširoko korišćen kada je 2013. godine započela najveća epidemija virusa ebole u istoriji. Ebola se, naime, najpre pojavila u selu Gokedu na jugoistoku Gvineje, a zatim se proširila i na Sijeru Leone i Liberiju i odnela ukupno 11.310 života (oko 40 odsto zaraženih).
Epidemiologe je veoma zbunjivalo to što je nulti pacijent bio dečak Emil koji je jedva imao dve godine. Pretpostavlja se da se dečak zarazio tako što se igrao ispod drveta koje su nastanili slepi miševi infcirani virusom. Nakon četiri dana visoke temperature, dijareje i povraćanja, dečak je preminuo, a u međuvremenu se zarazila i njegova trogodišnja sestra, kao i majka i baka – svi su umrli. U međuvremenu je medicinska sestra koja se brinula o dečaku prenela virus i u susedna sela…
Ovakvi podaci – o načinu prenošenja ebole sa divljih životinja na čoveka, kao i putevi širenja zaraze – izuzetno su važni za kreiranje epidemiološke slike širenja zaraze, za zaustavljanje epidemije, ali i za prevenciju i predviđanja nekih budućih epidemija.
U slučaju aktuelnog koronavirusa, nije sasvim poznato ko je bio nulti pacijent i na koji način se zarazio. Krajem decembra 2019. u Vuhanu, u kineskoj provinciji Hubei, primećen je povećan broj pacijenata, oko 40 njih, sa upalom pluća. Većina je na neki način bila povezana sa pijacom na kojoj se prodaju i divlje životinje pa se pretpostavlja da je početak zaraze bio momenat prenošenja virusa sa divlje životinje na čoveka.
Ono što je zbunjujuće je da je prvi od ovih slučajeva prijavljen još 1. decembra – radilo se o starijem muškarcu inače lošeg zdravlja, obolelom od Alchajmerove bolesti, koji ne samo što nije odlazio na pijacu, već nije ni napuštao kuću.
Istovremeno, i nulti pacijenti u pojedinačnim državama u kojima se pojavio koronavirus itekako imaju značaj za epidemiologe, a njihovo prepoznavanje ujedno ima i odlučujuću ulogu u sprečavanju širenja bolesti.
U Južnoj Koreji, koja je druga po broju obolelih (blizu 6000), odmah posle Kine, nulti pacijent je bila Kineskinja, a odmah posle nje pojavio se sasvim nepovezan slučaj – Koreanac koji je radio u Vuhanu, ali se vratio u Južnu Koreju sa simptomima gripa. Problem se desio kod trećeg pacijenta koji je u vreme kada je već bio zarazan koristio iznajmljen automobil, boravio u tri restorana, u hotelu i prodavnici, a kontaktirao je i sa članovima porodice. No, broj obolelih nije tako brzo rastao sve do pacijenta broj 31, koji je, pretpostavlja se, zarazio veliki broj ljudi tako što je već bolestan prisustvovao okupljanju u jednom od hramova u gradu Daegu. Ubrzo se pojavilo 70 novih pacijenata koji su povezani sa tim događajem.
—
Tekst: Marija Đurić – naukakrozprice.rs
Foto: Pixabay