Zbog čega se političari nalaze u eliti najbogatijih Jugoslovena
Piše: Braco Kovačević
Nedavno smo u sarajevskom nedjeljniku „AS“ , od 17. februara 1989. godine, mogli pročitati zanimljiv, ali kratak tekst, pod naslovom „Istina u sefu – ko su političari koji su u eliti jugoslovenskih bogataša“ autora M.B. (?!?).
U tekstu se navode riječi zagrebačkog profesora Slavena Letice koji se ističe da se 16.500 ljudi različitih profesija nalazi u eliti jugo – bogataša. Od tog broja „skorojevića“ je 10.000 političara 2.500 za koje Letica ističe da im „biznis“ očigledno ide bolje od politike. Slijede: advoakti (1.500), ljekari, pisci, šou – biznis (500), pripadnici JNA (400), naučnici (200), itd.
Također, u tekstu se pominje da je saznavši za ovu vijest, novinarka „Radničkih novina“ Zorica Stanivuković otišla u Upravu društvenih prihoda zagrebačke opštine Centar, ali da se tamo „imena kriju kao zmija noge“ (?!?). I dodaje da „premda živimo u radničkoj državi, među ljudima na ovom spisku nema niti jednog radnika“, te da samo u Hrvatskoj 33 hiljade radnika „ne može sastaviti kraj s krajem“.
Iako se u tekstu ne navode imena i iako podrobnost izostaje, ipak je naznaka o najbogatijim jugoslovenskim političarima veoma zanimljiva i značajna sociološka pojava (ona govori i o vrijednosnom sistemu, političkoj moći, privilegijama i drugom) koja samo predstavlja posljedicu određenih ideoloških i političkih stanovišta koji su prožimali jugoslovensku stvarnost.
Dakle, postavlja se razumljivo pitanje: zbog čega se političari nalaze u eliti najbogatijih Jugoslovena?
Ne želeći da ulazimo u kompleksniju analizu uzroka ove pojave (konačno, na ovom prostorno ograničenom mjestu nije ni moguće da se ona provede), zadržaćemo pažnju na nekim ključnim faktorima koji su povezani sa tradicijom marksističkog mišljenja i koji su interpretirani na poseban pragmatičko – politički način. Prisustvo većeg broja političara u grupi najbogatijih Jugoslovena upravo je neodvojivo od tradicije marksističkog mišljenja i njegove savremene interpretacije. Iz arsenala Marksova mišljenja i progresivnih iskustava Pariske komune (1871) izdvajaju se dva bitna koncepta: koncept „bespoštedne kritike svega posotjećeg“, kao kritike postojećeih negativnih pojava, i koncept „radničke nadnice“, tj. nadoknade obavljanja političke funkcije u visini prosječne nadnice fabričkog radnika.
Iako je na oficijelnom planu Marks prihvaćen, ipak su ključne kategorije njegova mišljenja odbačene. Marks je prihvaćen zbog potrebe legitimacije političke djelatnosti, kao socijalistički i marksistički utemeljene, iako se, što je paradoksalno, bitnim principima njegova mišljenja onemogućavala stvarna manifestacija. Prvi princip je ukinut tako što je izjednačen sa bespoštednim uništavanjem svega postojećeg, a drugi, tako što je proglašen anahronim i prevaziđenim. A oba zajedno, zato što su neposredno dovodili u pitanje ne samo privilegije političara, nego i legitimitet njihove društvene prakse. Bilo je dovoljno proglasiti društvo „samoupravnim“,“socijalsitičkim“ i „demokratskim“, stvoriti dvojne zakone (jedne posebno za funkcionere), represivno krivično zakonodavstvo i različite oblike prinude, i time isključiti mogućnost propitivanja ovih tradicionalnih pojmova i postojeće političke prakse.
Transparentno političko isticanje određenih teorijskih principa skrivalo je snažno izraženu borbu za privilegijama i ekonomskim bogatstvom. Upravo, to i jeste područje na kojem treba tražiti ključ objašnjenja nezakonitog bogaćenja, ključ za razumijevanje jugoslovenskog modela bogatstva i siromaštva, njihove prirode i međusobnog odnosa. Konačno, to je ključ razumijevanja prisustva političara u krugu najbogatijih Jugoslovena, ključ, kojim je npr. „jeretički“ Branko Ćopić pokušavao otvoriti granitna vrata političkog sarkazma i ironije.
Prelom broj 4, mart 1989. godine
