Zapadni Balkan u izvještajima EP pozvan da radi na „dekarbonizaciji privrede“

Zemlje Zapadnog Balkana moraju da preduzmu konkretne mjere “u pravcu dekarbonizacije privrede” jer bi nepoštovanje obaveza i nazadovanje usklađivanja s politikom EU “moglo da se odrazi” i na sredstva iz pretpristupnih fondova, ocijenila je Mreža za klimatsku akciju Evropa (CAN Europe).

Kako je navela CAN Evropa, Evropski parlament (EP) je u izvještajima o Srbiji, Kosovu, Albaniji i Severnoj Makedoniji, usvojenim prošle nedjelje, naglasio značaj brzih i konkretnih akcija u vezi s energetikom i životnom sredinom. 

U tim izvještajima se pozdravlja potpisivanje “Delaracije o zelenoj agendi za Zapadni Balkan” kojom su se zemlje tog regiona obavezale na “dekarbonizaciju ekonomije” do 2050. godine, u skladu s klimatskom politikom EU.

Međutim, iako Deklaracija potpisana u novembru na samitu u Sofiji u okviru Berlinskog procesa, predstavlja značajan korak ka tom cilju, zemlje Zapadnog Balkana moraju da izrade mnoge planove i sprovode ih da bi dostigle “dekarbonizaciju”, navodi CAN Evropa.

Značaj energetske tranzicije u naporima za “dekarbonizaciju” je posebno naglašen kod Kosova, Sjeverne Makedonije i Srbije jer su veoma su zavisne od uglja u proizvodnji struje i u izvještajima EP su već pozvane da “diverzifikuju energetski miks” da bi sistemski išle ka ukidanju uglja.

Subvencionisanje uglja na Zapadnom Balkanu je važno pitanje, na koje je CAN više puta ukazivao, i jedan je od razloga za kašnjenje energetske tranzicije, ocijenjuje se u tekstu.

Goruće pitanje je i zagadjenje vazduha u regionu, navodi se i podsjeća da je Energetska zajednica pokrenula postupke protiv BiH, Kosova, Sjeverne Makedonije i Srbije zbog nepoštovanja sopstvenih planova za smanjenje zagađenja.

Aktivisti borbe za čistiju životnu sredinu već su preduzeli pravne mjere protiv Elektroprivrede Srbije zbog kršenja Nacionalnog plana za smanjenje emisije, navodi CAN, vodeća mreža nevladinih organizacija iz cijelog svijeta koje rade na pitanjima klimatskih promjena.

U vezi sa stranim investicijama, u izvještaju o Srbiji posebno, ukazuje se na nedostatak transparentnosti i procjene ekoloških i socijalnih uticaja kineskih ulaganja.

Umjesto toga, kao posljedica kineskih investicija, ne odustaje se od novih projekata sa ugljem, posebno u BiH i Srbiji.

Za zemlje regiona je ova godina važna i zato što rade na nacrtima nacionalnih eneregtskih i klimatskih planova i izmjenama nacionalno utvrđenih doprinosa.

Takođe pripremaju za Evropsku komisiju i Sekretarijat Energetske zajednice prijedlog ciljeva za 2030. za emisiju gasova sa efektima staklene bašte, obnovljive izvore i energetsku efikasnost.

Navodi se i da su u posljednjih godinu i po dana Kosovo, Crna Gora i Sjeverna Makedonija zaustavili planove za razvoj novih projekata objekata na ugalj.

Po tome se liderom u regionu smatra Sjeverna Makedonija pošto planira postepeno napuštanje uglja prije 2030.

U saopštenju CAN Evropa piše i da vlade država Zapadnog Balkana ne poštuju sve obaveze iz sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i Ugovora Energetske zajednice.

Upozorava se da bi nepoštovanje obaveza ili nazadovanje u harmonizaciji sa evropskim zakonima moglo da se odrazi na treći paket Instrumenta pretpristupnih fondova (IPA III), s obzirom da Evropski parlament poziva da se upotrebi uslovljavanje finansiranja, kao i mehanizam suspenzije.

Koordinator za energetsku politiku za Jugoistočnu Evropu u CAN Evropa Viktor Berišaj rekao je da kreatori politike na Zapadnom Balkanu moraju da naprave konkretne korake kako bi “obezbijedili održivu energetsku tranziciju ka dekarbonizovanoj ekonomiji”.

“To bi takođe bio korak bliže zdravom regionu, kao i pridruživanju EU”, istakao je Berišaj.

beta