Foto: Unsplash
Nova studija o smeću u arktičkom regionu pokazuje da je velika većina smeća od plastike i da je vezana za ribolov. Uglavnom potiče iz okolnih zemalja, Rusije i Norveške – ali stiže i iz Njemačke.
Plastični otpad je prisutan u svim ekosistemima na planeti i stigao je i do udaljenih arktičkih regiona. Slabo su naseljeni, a drugi ljudi tamo rijetko dolaze, osim na ribarskim brodovima i mnogo rjeđe – naučnim ekspedicijama.
No u posljednje vrijeme su učestala turistička putovanja u arktičke predjele. I tako je nastao spoj lijepog i korisnog.
Turisti kao – građani naučnici
Upravo arktički turisti su kao Građani naučnici (Citizen Science), pomogli da se sačini tek objavljena studija o smeću u arktičkom regionu.
Jer, kada se radi o naučnim analizama vrsta i porijekla otpada u arktičkim regionima, naučnici su se uglavnom oslanjali na kompujterske modele, ali empirijski podaci su bili oskudni – što znači da skoro niko od naučnika nije bio u tom regionu i svojim očima vidio ili rukama pokupio taj otpad, pa ga onda analizirao.
Turisti su bili oči i ruke naučnika i uz malo instrukcija isporučili empirijsku građu za studiju otpada. Predmete su nalazili na 14 plaža norveškog arhipelaga Špicbergen na izletima tokom krstarenja između 2016. i 2021. a u saradnji sa Institutom Alfred Vegener (AVI).
Izlete turista-građana-naučnika organizovala je turistički vodič Birgit Luc, uz podršku posade broda. Ovu saradnju sa naučnicima je predložila upravo ona, koja je i koautorka studije, jer je tokom ekskurzija i ranije sprovodila akcije čišćenja smeća i željela da pomogne naučnicima.
Prethodno je pročitala medijske izvještaje o otpadu koji pluta u arktičkim vodama, inspirisane publikacijom koautorke studije Melani Bergman i drugih, objavljene 2016.
Protokol za istraživanje je zajednički razvijen putem video konferencija kako bi to bilo izvodljivo za grupe turista na arktičkim plažama.
Većina otpada je vezana za ribolov i od plastike
Turisti-građani-naučnici su pokupili ukupno 1,62 tone, odnosno 23 000 komada otpada. Međutim nije to sve bilo pogodno za naučnu analizu.
Ipak to smeće se može opisati ovako: većina predmeta, i po broju i po masi – bila je od plastike (80%), a ostalo su bili metali i drugi materijali.
Najveći dio otpada (87%), mogao bi da se pripiše ribolovu, na primjer ostaci ribarskih mreža ili dijelovi plastičnih kontejnera za ulovljenu ribu.
Samo jedan odsto tog smeća je mogao da se analizira po porijeklu – tako što je imao žigove ili etikete. To su turisti spakovali u tri velike vreće od po kubik i po zapremine i to je služilo kao empirijska građa za dve naučnice Melani Bergman i Anu Natali Majer.
Osam odsto smeća na Arktiku – iz Njemačke
Većina tih artikala potiče iz arktičkih država (65%), posebno iz Rusije (32%) i Norveške (16%). Ali skoro trećina predmeta (30%) bila je evropske provenijencije, posebno iz Njemačke (8%). Pet odsto potiče iz udaljenijih izvora – SAD, Kina, Koreja, Brazil i druge zemlje.
„Imajući u vidu da je Njemačka evropski šampion i u proizvodnji plastike i u izvozu otpada, ovaj relativno visok doprinos smeću nije iznenađenje”, kritikuje Bergman i dodaje:
„Naši rezultati jasno pokazuju da čak i bogate i ekološki svijesne industrijske nacije poput Njemačke, koje bi mogle da priušte bolje upravljanje otpadom, daju značajan doprinos zagađenju udaljenih ekosistema kao što je Arktik.”
Izbjegavanje otpada i poboljšanje upravljanja otpadom
Da bi se problem efikasno riješio, mora se poboljšati upravljanje otpadom na licu mjesta – posebno na brodovima i u ribarstvu.
„Moramo raditi na tome da ribari ne bacaju krajeve užadi ili mreže u vodu, da njihova oprema bude označena ili da se zabrani korišćenje mreža koje se vuku po dnu jer se mogu zapetljati i tamo i ostati.”
Barem jednako važno je masovno smanjenje globalne proizvodnje plastike, posebno u industrijalizovanim zemljama Evrope, Sjeverne Amerike i Azije, pošto oko jedanaest odsto proizvodnje plastike završava u vodi.
„To još jednom naglašava hitnost ambicioznog i pravno obavezujućeg sporazuma UN o plastici, o kome se trenutno pregovara i koji bi trebalo da stupi na snagu 2024”, rekla je Bergman.
„Naučne studije su izračunale da bi se oko 45 odsto plastičnog zagađenja moglo spasiti zamjenom drugim materijalima, drugačijim transportom ili sistemima za naplaćivanje i vraćanje ambalaže.
Arktik kao skladište smeća
Plastični otpad dospijeva u more preko rijeka i transportuje se okeanskim strujama od Atlantika, Sjevernog mora i sjevernog Pacifika do Arktičkog okeana.
Studija takođe pokazuje da obale Arktika sve više postaju svojevrsno odlagalište otpada. To se vidi upoređivanjem novih podataka sa prethodnim istraživanjima.
Plastični otpad predstavlja dodatne probleme za arktičke ekosisteme. Jer, Arktik se zagrijava četiri puta brže od globalnog prosjeka.
DW