Foto: Abrašmedia
Samo 0,8% nastalog komunalnog otpada u Republici Srpskoj se preda sekundarnim operaterima na dalju preradu, dok se u EU prerađuje gotovo polovinu nastalog komunalnog otpada.
Ovo se, između ostalog, navodi u analizi Republičkog zavoda za statistiku Republike Srpske.
Iako ciljevi i planovi EU još uvijek nisu obavezujući za Republiku Srpsku, propisi i politike koje proističu iz Evropskog zelenog plana, uveliko mogu uticati na razvoj domaće privrede, upozorava se u analizi.
Posmatrajući skoro kontinuiran pad ukupno generisanog komunalnog otpada, čija je količina tokom posljednjih pet godina (2019-2023) pala za 5,7%, moglo bi se zaključiti da se Republika Srpska kreće u smjeru ostvarenja jednog od ciljeva održivog razvoja. Uslovno ohrabrujuća je i činjenica da je nastali komunalni otpad po stanovniku od samo 341 kg (2022), odnosno 338 kg u 2023. godini, znatno ispod prosjeka Evropske unije, čiji stanovnik u prosjeku proizvede 513 kg komunalnog otpada (2022).
Međutim, od ukupno proizvedene količine komunalnog otpada u Evropskoj uniji, čak 48% biva reciklirano, dok se u Republici Srpskoj tek 0,8% generisanog komunalnog otpada kroz sistem javnog odvoza preda sekundarnim operaterima na dalju preradu. Skoro sav preostali otpad završava na deponijama, što ne samo da smanjuje raspoloživi kapacitet postojećih deponija, nego se negativno odražava na kvalitet zemljišta i vodnih tijela.
Iako se silazni trend generisanja komunalnog otpada u Republici Srpskoj uslovno može posmatrati kao pozitivan pokazatelj, način na koji ga zbrinjavamo ne daje mnogo razloga za zadovoljstvo, pogotovo ako imamo u vidu visoko postavljeni cilj i obavezu zemalja članica EU da do 2025. godine recikliraju 55% generisanog komunalnog otpada.
Osim negativnog uticaja koje otpad može da ima na kvalitet vode i zemljišta, njegovo odlaganje na deponije doprinosi i emisiji gasova sa efektom staklene bašte. Iako mali, udio od oko 4% u ukupnim emisijama rezultat je blagog, ali kontinuiranog rasta emisije gasova sa deponija u Republici Srpskoj tokom perioda 2017-2021. godina. S druge strane, smanjenje emisije stakleničkih gasova iz svih izvora čini osnovu svih lokalnih i globalnih planova prilagođavanja na nepovoljan uticaj klimatskih promjena.
Iako ciljevi i planovi Evropske unije još uvijek nisu obavezujući za Republiku Srpsku, propisi i politike koj proističu iz Evropskog zelenog plana, kao još jednog važnog okvira razvoja EU, uveliko mogu uticati na razvoj domaće privrede, bilo kroz ograničenja, bilo kroz podsticaj za unapređenje i promjenu modela poslovanja ka održivom korišćenju prirodnih resursa i zaštiti životne sredine.
Jedan od primjera prelivanja uticaja evropskih propisa na domaće tržište je uvođenje Mehanizma oporezivanja emisije ugljen-dioksida (CBAM mehanizam) i usaglašavanja sa sistemom za trgovinu emisijama Evropske unije (EU ETS). U cilju zaštite konkurentnosti sopstvene industrije i ostvarenja plana klimatske neutralnosti do 2050. godine, Evropska unija je uvela Mehanizam oporezivanja proizvoda čija proizvodnja dovodi do značajne emisije ugljen-dioksida (CO2).
Ovo za Republiku Srpsku praktično znači da bi već od 2026. godine, a najkasnije 2030. godine, izvoz proizvoda čijaproizvodnja dovodi do emisije gasova sa efektom staklene bašte bio opterećen porezima, dovodeći time do značajnih poskupljenja istih. Najviše bi se to odrazilo na proizvodnju električne energije, koja je u Republici Srpskoj značajnim dijelom, preko 60%, zasnovana na sagorijevanju fosilnih goriva, i izvor je skoro 80% ukupno emitovanog ekvivalentnog ugljen-dioksida, CO2 (2021).
Globalno posmatrano, linearan ekonomski rast koji nije zasnovan na očuvanju prirodnih resursa i smanjenju stepena onečišćenja koji iz njega proizilazi dugoročno je neodrživ. Ograničena dostupnost i očuvanje prirodnih resursa su i razlog zašto je cirkularna ekonomija postala imperativ razvijenih društava. A resurs nisu samo mineralne sirovine, rijeke, šume. Resurs može biti i otpad.
Ukoliko mu prije bacanja na deponije nađemo svrhu kroz ponovnu upotrebu, reciklažu ili proizvodnju energije, otpad umjesto izvor zagađenja može postati važna sirovina.