Uprkos brojnim neregularnostima, prijavama inspekciji, tekućim sudskim procesima i protivljenju mještana iskopavanje uglja u selu Medna u opštini Mrkonjič Grad se nastavlja.
Ovaj, površinski kop mrkog uglja, aktiviran je u septembru 2020. godine, a na osnovu koncesije koja je dodjeljena na period od sedam godina, iskopavanje uglja vrši preduzeće “Medna NV” d.o.o. iz Mrkonjić Grada, osnovano te iste godine. Prema Ugovoru o koncesiji, navedena firma će u periodu eksploatacije iskopati 188.577 tona uglja na površini od 5 hektara.
S obzirom na veliki broj neregularnosti koje prate projekat od samog početka, Centar za životnu sredinu (Centar) iz Banjaluke i Association Greenways (Greenways) iz Mrkonjić Grada su se obratili nadležnim inspekcijama. Nakon slanja predstavki Republičkoj upravi za inspekcijske poslove i izlaska inspekcije na teren, krajem prošle godine utvrđene su nepravilnosti u vidu vršenja radova bez pribavljene ekološke dozvole, te je subjektu zabranjen rad.
Međutim, resorno ministarstvo je ovom koncesionaru potom izdalo i ekološku dozvolu, iako je Centar ranije podnio tužbu protiv Studije uticaja na životnu sredinu odobrenu za ovaj projekat. Kako se ekološka dozvola zapravo temeljila na napravosnažnoj Studiji uticaja, Greenways je podnio tužbu protiv ekološke dozvole. Oba sudska postupka su još uvijek u toku.
U međuvremenu uslijedilo je pogoršanje situacije na magistralnom putu M15, jer se utovar uglja u kamione vrši na proširenju saobraćajnice. Takođe, ekološkom dozvolom nije obuhvaćena lokacija Carevac, na kojem se vrši istovaranje uglja i priprema za prevoz. No, sudeći po posljednjem odgovoru republičke saobraćajne inspekcije, nakon uvida na terenu, nije bilo razloga za postupanje ovog inspektora, dok je republički ekološki inspektor izrekao tek simbolične kazne.
Zbog alarmantnog stanja na magistralnom putu M15, Centar i Greenways su se obratili Auto-moto savezu Republike Srpske, koji su odgovorili da nisu nadležni. Dopis JP “Putevi Republike Srpske” još čeka na svoj odgovor, dok je dopis MUP-u RS konačno rezultovao izdavanjem nekoliko prekršajnih naloga privatnim prevoznicima.
“Nedavno su postavili reflektore na kopu i sada kopaju danonoćno. Buka je neprestana, mašine se stalno čuju. Nisu radili sada jedno vrijeme oko praznika, ali evo sada su se vratili. Najviše nam smeta što odlažu svu zemlju na parcele koje su u našem vlasništvu a mi ne možemo ništa da uradimo po tom pitanju, osim da im na kraju prodamo tu zemlju na kojoj smo donedavno uzgajali povrće”, ističu mještani čije se kuće nalaze na manje od 200 metara od samog rudnika.
Dragan Ostić, asistent na programu Energija i klimatske promjene u Centru za životnu sredinu ističe da postoje indicije da se sav ugalj iz Medne izvozi u Srbiju, kao i ugalj iz Sanskog Mosta.
„Pored toga, vezane su im ruke (institucijama) i to je očigledno. Oni se ili ne oglašavaju, ili izdaju neke mizerne novčane kazne koje se pokriju jednim kamionom uglja. Niko krivično ne odgovara, iako se radi o ozbiljnom ugrožavanju životne sredine i stanovništva. Nadamo se da se odgovorni neće tražiti nakon što dođe do ozbiljnog incidenta”.
Nataša Mazalica iz organizacije Association Greenways napominje da zakonska regulativa iz oblasti zaštite životne sredine daje koliko toliko jasne smjernice investitorima na koji način zaštiti stanovništvo i životnu sredinu tokom provođenja projekata ovakvog tipa.
„U ovom slučaju uočavamo da eksploatacija mrkog uglja direktno pogađa lokalno stanovništvo, zagađuje životnu sredinu, a potom ugrožava i veliki broj građana koji prolaze magistralnim putem pored privremenog odlagališta i na koncu šteti, sada već, rezervatima održivog razvoja i zdravog odnosa prema prirodi u susjednim selima. Dakle, svjedočimo nezdravom odnosu prema i prirodi i ljudima, a i zakonima države. Ovako kompleksne priče moraju biti u fokusu institucija i ne smiju biti skrajnute od očiju javnosti čije je pravo da zna šta se dešava iza kulisa”.
Ovakva situacija otvara mnoga, zabrinjavajuća pitanja: zašto nadležne inspekcije i institucije ne reaguju dovoljno adekvatno na dopise koje zaprimaju što od udruženja građana, što od fizičkih lica direktno pogođenih ovom situacijom? Zašto je pravnom licu dozvoljeno da ometa saobraćaj i ozbiljno ugrožava opštu sigurnost ljudi na magistralnom putu, prolazeći praktički nekažnjeno za sve saobraćajne nepravilnosti koje su više nego očigledne? Da li zaista nešto katastrofalno mora da se desi da bi se institucije probudile i stale na stranu građana?