Foto: Jelena Jevđenić/Impuls
Sveobuhvatna sinteza 2.000 globalnih studija ne ostavlja sumnju u razmjere problema i uloge ljudi, kažu stručnjaci.
Ljudsko djelovanje izaziva gubitak biodiverziteta među svim vrstama širom planete, prema sintezi više od 2.000 studija.
Iscrpna globalna analiza ne ostavlja sumnju u razarajući uticaj koji ljudi imaju na Zemlju, tvrde istraživači iz Švajcarskog saveznog instituta za nauku i tehnologiju vode (Eavag) i Univerziteta u Cirihu. Studija – koja je obuhvatila skoro 100.000 lokacija na svim kontinentima – otkrila je da su ljudske aktivnosti dovele do „neviđenih efekata na biodiverzitet“, navodi se u radu objavljenom u Nature.
Florijan Altermat, profesor ekologije na Univerzitetu u Cirihu i šef Eavaga, rekao je: „To je jedna od najvećih sinteza ljudskih uticaja na biodiverzitet ikada sprovedena širom svijeta.
Tim je posmatrao kopnena, slatkovodna i morska staništa, kao i sve grupe organizama, uključujući mikrobe, gljive, biljke, beskičmenjake, ribe, ptice i sisare.
Ljudski pritisci su značajno promijenili sastav zajednice i smanjile lokalnu raznolikost, otkrili su istraživači. U prosjeku, broj vrsta na mjestima pogođenim ljudskim djelovanjem bio je skoro 20% manji nego na mjestima na koja ljudi nisu uticali.
Posebno veliki gubici zabilježeni su kod gmizavaca, vodozemaca i sisara. Njihova populacija je često manja od beskičmenjaka, što povećava šanse za izumiranje.
Foto: Jelena Jevđenić/Impuls
Analiza je obuhvatila pet pokretača opadanja: promjena staništa, direktna eksploatacija resursa (kao što su lov ili ribolov), klimatske promjene, invazivne vrste i zagađenje.
Fransoa Kek, vodeći autor i postdoktorski istraživač u Altermattovoj istraživačkoj grupi, rekao je: „Naši nalazi pokazuju da svih pet faktora imaju snažan uticaj na biodiverzitet širom svijeta, u svim grupama organizama i u svim ekosistemima.
Zagađenje i promjene staništa, često izazvane poljoprivredom, imaju posebno negativan uticaj na biodiverzitet. Intenzivna poljoprivreda – posebno ratarska – uključuje velike količine pesticida i đubriva, što dovodi do smanjenja biodiverziteta, ali i pomjera sastav vrsta. Puni obim klimatskih promjena i kako one utiču na vrste nisu u potpunosti shvaćeni.
Dok je ukupni efekat ljudske intervencije bio negativan, neke nejasnoće su ostale: ljudski uticaj na divlje životinje varirao je u zavisnosti od lokacije, kao i stepen do kojeg je biodiverzitet homogenizovan ljudskom aktivnošću, rekli su istraživači.
Keck je rekao: “Ne opada samo broj vrsta. Ljudski pritisak takođe mijenja sastav zajednica vrsta.”
U planinskim oblastima, na primjer, specijalizovane biljke se zamjenjuju onima koje obično rastu na nižim nadmorskim visinama. Ovaj proces je poznat kao „lift do izumiranja“ jer biljke na velikim visinama nemaju gdje drugo da odu. To bi moglo značiti da, iako bi broj vrsta mogao ostati isti, raznolikost je smanjena.
„Savijanje krive savremenog gubitka i promjene biodiverziteta jedan je od najvećih izazova sa kojima se naše društvo suočava“, naveli su istraživači. Rekli su da bi dokument trebalo da pruži „važno mjerilo“ za razvoj i procjenu budućih strategija očuvanja.
Lin Diks, profesorka ekologije na Univerzitetu Kembridž, opisala je to kao “korisnu i važnu analizu”, ali je rekla da nalazi nisu otkrili “nikakva velika iznenađenja”.
„Znamo da ljudi u velikoj mjeri mijenjaju biodiverzitet širom planete, uzrokujući da se formiraju nove i različite zajednice biljaka, životinja i mikroba, koje se mogu nositi sa ponekad veoma teškim uslovima koje stvaramo. Velika briga za mene je kako osigurati da te vrste koje mogu da žive pored nas, od kojih mnoge pružaju ključne ekološke funkcije kao što su oprašivanje, razlaganje i širenje sjemena, imaju dovoljno velike populacije i dovoljno genetske raznolikosti da nastave da evoluiraju”, istakla je.
Profesor Aleksandre Antoneli, direktor nauke u Kju Gardensu, rekao je da je ovaj rad sa „jasnoćom bez presedana“ pokazao sveprisutni negativan uticaj ljudskih aktivnosti na prirodu.
On je dodao: „Ovo je odlično istraživanje koje pokazuje važnost biološke inkluzije – od biljaka i gljiva do sisara i riba – u procjeni uticaja ljudi na biodiverzitet na lokalnom, regionalnom i globalnom nivou”.
Guardian/Impuls