Foto: Ruben Klink/holland.com
Iako je u pitanju prvi grad-nacionalni park u Evropskoj uniji, to nije ujedno i prvi grad-nacionalni park u Evropi: prije Brede, još 2019. godine, taj status dobio je London.
Živopisni srednjevekovni grad na jugu Holandije, Breda, prošle nedjelje dobio je jedno laskavo zvanje: to je prvi grad-nacionalni park u Evropskoj uniji (EU). Prije Brede, ovaj status steklo je još samo tri grada na čitavom svijetu – London, Adelejd u Australiji i Čatanuga u američkoj saveznoj državi Tenesi.
Ali po čemu se ovi gradovi uopšte izdvajaju? I kako jedna višemilionska urbana džungla poput Londona može da se zove – gradom-nacionalnim parkom?
Ključ je u kriterijumima: gradovi ne moraju da ispunjavaju jednake uslove kao nacionalni parkovi, iz prostog razloga što to nisu i ne mogu biti oaze netaknute prirode.
Sa druge strane, ono što treba da postoji u gradovima-nacionalnim parkovima jeste težnja ka većoj održivosti, bogatijem biodiverzitetu i višem udjelu javnih zelenih površina.
Fondacija gradova-nacionalnih parkova, koja dodjeljuje nagradu, to je prepoznala i u Bredi.
Holandski grad sa oko 160 hiljada stanovnika želi da do kraja decenije postane jedan od gradova sa najbogatijom prirodom u Evropi.
Ali ovo nije samo tek jedan cilj na dugom štapu – opština, urbani planeri, naučnici i građani već sprovode različite zelene projekte i inicijative koje nadilaze sadnju drveća.
Tako se, na primjer, obnavlja priroda oko rijeke Mark koja protiče kroz centar Brede, ljudi se udružuju u zadruge zarad uzgoja hrane, dok se stare napuštene zgrade pretvaraju u tzv. fabrike za prirodu koje doprinose biološkoj raznovrnosti.
„Put Brede ka statusu grada-nacionalnog parka predvodi izuzetno sposoban, entuzijastičan i posvećen tim”, naglasio je osnivač pokreta gradova-nacionalnih parkova, Dan Rejven-Elison. „Zajedno imaju duboko razumijevanje grada, njegovih ljudi i prirode, kao i ambiciozne planove da Breda postane zelenija, zdravija, više divlja i pravednija.”
Prema pisanju medija, zelene površine danas zauzimaju i do 60 odsto Brede, od istorijskih šuma poput Mastbosa – jedne od najstarijih u Holandiji – do prirodnih rezervata, parkova i vodenih tokova.
Ali i dalje od toga. Grad je lider u zelenom dizajnu i korišćenju prirode kao sredstava za poboljšanje kvaliteta života i upravljanje klimatskim rizicima. U tom procesu aktivno učestvuju i stanovnici, ozelenjavajući svoje ulice i školska dvorišta i sadeći bašte na krovovima kuća.
Status grada-nacionalnog parka formalno priznaje akreditaciono tijelo – Fondacija za gradove-nacionalne parkove, u saradnji sa Svjetskom organizacijom za urbane parkove i Salcburškim globalnim seminarom, međunarodnom organizacijom posvećenom rješavanju globalnih izazova kroz međusektorski dijalog i saradnju.
Priče iz gradova poput Brede pokazuju da je suživot ljudi i prirode moguć i mogu da inspirišu i druge gradove da krenu istim putem.
Grad postaje grad-nacionalni park kroz pažljivo osmišljen proces koji podrazumijeva dokazivanje spremnosti da priroda, ljudi i kultura budu u središtu njegovog razvoja.
Kako se navodi na sajtu, ovaj višefazni proces kreće prijavom koja podrazumijeva podnošenje portfolija sa neophodnim dokumentima, a koji potom provjeravaju stručnjaci. Tokom evaluacije fokus je na ispunjenosti 23 kriterijuma. Zatim slijede posjete terenu i nezavisno istraživanje.
Recezenti u prijavi ne traže savršene rezultate, već se posmatraju ambicije, planovi i dosadašnji napredak svakog kandidata. Sagledava se cjelokupan pristup koji grad primjenjuje i donosi odluka o tome da li je ta urbana sredina spremna da postane punopravni grad-nacionalni park.
Ako uspješno prođe sve faze, grad dobija zvaničnu pozivnicu da pristupi rastućoj mreži gradova-nacionalnih parkova i da preuzme pripadajuće obaveze.
Trenutno je devet drugih gradova na putu da osiguraju ovaj status.