Zlatno doba pirata

Fragmenti ilustracije koji prikazuju kultnu scenu iz gusarskih priča – karipske pirate kako pronalaze zakopano blago na napuštenom otoku – delo su slavnog američkog ilustratora Hauarda Pajla (1853-1911) i objavljene su u njegovoj popularnoj “Knjizi gusara”.

Pajlovi prepoznatljivi motivi, zauvek kanonizovani romanom “Ostrvo sa blagom” Roberta Luisa Stivensona, predstavljaju svet gusara kako ga danas zamišljamo. No, kako je on zaista izgledao?

Mada ima raznih viđenja, istorija pirata proteže se čitavom planetom, od Indonezije i Kine do Karipskog arhipelaga, dok je nečasno gusarsko zanimanje jedno od najstarijih – postojalo je u antička vremena i to bitno pre epohe Stare Grčke i Rima. No, obično se za zlatno doba pirata smatra period od 1660. do 1720. godine, kad su brojne piratske posade harale Karibima, ali i uz obale Amerike, po Indijskom okeanu i uz zapadnu obalu Afrike.

U to doba, na prelazu iz 17. u 18, vek, okončali su se veliki evropski sukobi za prevlast na moru, tako da je veliki broj bivših mornara tražio posao. Moć Španije na Karibima je dramatično opadala, tako da su pirati lako osvajali čitave gradove i zasnivali svoje baze na kopnu, što je bio ključ njihovog bujanja.

Sa druge strane, gusarenje je samo nekoliko decenija ranije, tokom XVII veka, podsticano kao unosan državni posao. U borbi Engleske i Španije, gusari su opremani kako bi napadali neprijateljske trgovačke brodove.

Najslavniji gusar iz te epohe državnih gusara je čuveni Henri Morgan (1635–1688). Ovaj mornar iz Velsa se skoro trideset godina borio za Englesku, napadajući španske konvoje, da bi u međuvremenu postao izuzetno bogat. Posebno se proslavio osvajanjem utvrđenog grada Paname, a na kraju karijere, odlikovan i proglašen lordom, Morgan se povukao na veliku plantažu šećera na Jamajci, gde je za razliku od većine drugih gusara preminuo u krevetu.

Kako su pirati izmicali državnoj kontroli, postajali su sve okrutniji i opasniji. Jedan od najčuvenijih pirata svih vremena koji je gusarenje vodio kao čisto privatni poduhvat ostao je zapamćen po nadimku Crnobradi. Navodno rođen 1680. godine kao Edvard Tač, Tič ili Dramond, Crnobradi se proslavio u periodu 1714–1718. godine kad je harao obalama Amerike. Orobio je na desetine brodova, a o njemu su ispredane raznovrsne legende, čak i da je poslat direktno iz Pakla.

Njegov brod “Osveta kraljice Ane” imao je dve stotine tona i četrdeset topova. Sa Crnobradim je plovio i slavni pirat Sted Bone, često kao saborac, a još češće kao zatočenik, koji nije imao mornarskog iskustva – pre nego što se odao gusarenju radio je na plantaži. Kako bi bio zaustavljen u svojim pljačkaškim misijama, Britanci su na njega poslali celu flotu koja ga je najzad ulovila – Crnobradog je u žestokom sukobu ustrelio britanski poručnik Robert Majnard navodno sa pet hitaca, koji uz dvadeset drugih rana jedva da su bili dovoljni da ga usmrte.

Drugi poznati pirati, uglavnom sa Kariba, su Pier Gerlofs Donia, koji je samo u jednoj bici potopio 28 holandskih brodova, kao i Vartolomej Roberts, koji je svoje pohode započeo iz Gvinejskog zaliva i orobio više od 400 brodova.

Najokrutnijim među piratima se smatra Edvard Lou, koji je ubio u mukama više stotina ljudi, sve dok ga 1724. godine nije u pobuni ubila sopstvena posada. Među piratima su zapamćene i dve žene, Ana Boni i Crvena Meri, kojima je suđeno 1720. godine u vrlo zapaženom procesu.

—

Tekst: Slobodan Bubnjević – naukakrozprice.rs

Ilustracija: Hauard Pajl, Buried Treasure – Howard Pyle’s Book of Pirates – Wikimeda Commons