Tokom hiljada godina evolucije, pigmentacija čovekove kože se menjala kako bi se bolje regulisala količina ultraljubičastog zračenja koje prodire u kožu i šteti ćelijama.
Poznato je da o boji kože svake osobe odlučuje jedinstvena kombinacija predačkih gena, te da se radi o naslednoj osobini. Dok ćelije nekih ljudi sadrže više pigmenta melanina koji koži daje tamniju boju, kod svetlijih ljudi sa rozikastom kožom boja uglavnom varira zbog razlike u prebojenosti vezivnog tkiva tik ispod kože, kao i u količini hemoglobina u krvnim sudovima.
Na globalnoj mapi nivoa urođeničke pigmentacije kože jasno se vide razlike u nijansama, počevši od najsvetlijih kod ljudi sa severa planete, preko srednjih nijansi ljudi poreklom iz predela oko 20. paralele (20 stepeni severno od Ekvatora), do najtamnijih – takvu kožu imaju ljudi koji uglavnom žive između Ekvatora i 20 stepeni južnije, u oblasti sa konstantno visokim stepenom ultraljubičastog zračenja.
Istraživački timovi nekoliko američkih univerziteta objavili su u časopisu „Cell“ 2017. godine istraživanje o genima koji određuju boju kože. Istraživanja su pokazala da je boja kože „gotovo 100 odsto“ nasledna, te da uopšteno gledano relativno mali broj gena odlučuje o njoj. Ipak, što su ljudi bliže Ekvatoru, i što je boja njihove kože tamnija, veći je broj gena uključen u regulaciju pigmentacije i svaki od njih ima mali doprinos koji dodatno potamnjuje kožu.
Podela ljudi na rase prema boji kože – koja je donela užasne nesreće širom planete – uveliko je napuštena. No, zanimljivo je da je još Hipokrat u 5. veku pre nove ere zaključio da boja kože i temperament ljudi variraju u zavisnosti od životne sredine, a Aristotel i njegovi sledbenici razvijali su “klimatsku teoriju” po kojoj je tamna koža povezana za jakim suncem i vrućinom. Sredinom 18. veka već su bile poznate mape na kojima se vidi kako boja kože varira u zavisnosti od blizine, odnosno udaljenosti Ekvatora.
Sam Čarls Darvin je na putovanju brodom Biglom u periodu od 1831. do 1836. godine proučavao varijacije boje kože ljudi, ali je odlučno odbacio ideju da one mogu biti osnova za podelu ljudi na rase, jer, kako je naveo, između ljudi različite boje kože ne postoje jasne razlike.
Pojedina istraživanja sugerišu da je potrebno oko 100 generacija da se boja kože promeni – naslednici tamnoputih ljudi koji su se odselili na sever 2500 godina kasnije imali su svetlu kožu; Obrnuto se takođe dešavalo u migracijama sa severa na jug.
Tekst: Marija Đurić
Fotografija: Mural u grobnici faraona Setija I (13. vek. p. n. e)