Novo otkriće velikog spomenika u srcu Tikala nametnulo je novo pitanje: šta je enklava dalekog Teotivakana radila u jezgru prestonice Maja?
Autor: Tom Klajns
Dok se gledalo samo golim okom ili na arheološkim mapama, izgledalo je kao samo još jedno od brda talasastog zemljišta Tikala, drevnog majanskog grada-države u današnjoj severnoj Gvatemali. Ali kada su istraživači zumirali fotografiju napravljenu LiDAR-om, laserkom opremom, mogli su jasno da vide da strukturu oblikovanu ljudskom rukom preko koje su se vekovima taložili slojevi zemlje i vegetacije.
Građevina – piramida, kako se ispostavilo, bila je deo drevne četvrti koja obuhvatala veliko dvorište “obrubljeno” manjim zgradama. Ali te zgrade su se razlikovale od onih za koje se znalo da su postojale u Tikalu. Imale su jasan oblik, orjentaciju i druge karakteristike koje su arhitektonski odgovarače Teotivakanu, drevnom gradu koji se nalazio u blizini današnjeg Meksiko Sitija, više od 1200 kilometara zapadno od Tikala. Detaljnim daljim ispitivanjem novootkrivene strukture naučnici su došli do zaključka da je kompleks replika kompleksa u Teotivakanu poznatog kao Citadela koji uključuje i šestostepenu piramidu Pernate zmije.
“Sličnost je bila zapanjujuća”, kaže arheolog sa Univerziteta Braun, Stiven Hjuston, koji je prvi primetio zajedničke karakteristike dva drevna mesta.
Novo otkriće velikog spomenika u srcu Tikala nametnulo je novo pitanje: šta je enklava dalekog Teotivakana radila u jezgru prestonice Maja?
Vođen slikama sa LiDAR-a, Edvin Roman-Ramirez, direktor Arheološkog projekta Južni Tikal, prošlog leta je započeo seriju iskopavanja. Tunelirajući ruševine, njegov tim je otkrio građevinske postupke, grobnice, keramiku i naoružanje tipično za Teotivakan iz ranog četvrtog veka. Od kadionice ukrašene slikom boga kiše Teotivakana do strelica napravljenih od zelenog opsidijana iz centralnog Meksika, artefakti sugerišu da je to mesto moglo biti delimično autonomno naselje u centru Tikala, vezano za daleku carsku prestonicu.
“Znali smo da je Teotivakan morao imati neko prisustvo i uticaj u Tikalu i obližnjim oblastima Maja pre 378. godine”, kaže Roman-Ramirez. “Ali nije bilo jasno da li su Maje samo oponašale neke aspekte najmoćnijeg kraljevstva u regionu. Sada postoje dokazi da je veza bila mnogo veća od toga.”
Roman-Ramirez upozorava da nalazi ne dokazuju definitivno da su ljudi koji su izgradili kompleks bili iz Teotivakana. “Ali ono što smo otkrili sugeriše da su ljudi koji su tamo živeli bili vrlo dobro upoznati sa kulturom i tradicijom Teotivakana. Tamo su živeli u svojoj koloniji i razlikovali se po identitetu i ritualima od stanovnika Tikala.” Izotopska analiza kostiju, koje su pronađene u grobnoj komori, koja je još uvek u toku, pružiće veću sigurnost u određivanju mesta gde je pokojnik živeo u različito vreme tokom svog života.
Na osnovu keramike pronađene u ruševinama, tim procenjuje da je gradnja na tom mestu započeta najmanje 100 godina pre 378. godine, prelomne u istoriji Maja. Prema natpisima, kralj Teotivakana poslao je generala poznatog kao Rođen iz vatre da svrgne kralja Tikala – Jaguarovu Šapu, i svog mladog sina postavio za novog vladara. Rođen iz vatre sa svojim ljudima stigao je u Tikal 16. januara 378. godine, istog dana kada je Jaguarova Šapa umro.
Nakon preuzimanja vlasti, Tikal je cvetao nekoliko vekova, osvajajući obližnje gradove-države i šireći svoju kulturu i uticaj. Hegemonija Tikala tokom ovog perioda je dobro dokumentovana, ali ono što ostaje nepoznato je zašto se, nakon decenija prijateljskog suživota, Teotivakan okrenuo protiv svog bivšeg saveznika.