Na opštim izborima u oktobru ove godine, svoje pravo glasa u Istočnom Drvaru iskoristilo je tačno 130 glasača. S oko 170 zaposlenih ova opština spada među rijetke, koje imaju veći broj radnika od glasača. Međutim, nije to jedini raritet jedne od najmanjih opština u Bosni i Hercegovini – u Istočnom Drvaru ne živi više od 20 stanovnika, iako ih je na zadnjem službenom popisu popisano tačno 79.
Piše: Miljan Kovač
S obzirom da se radi, uglavnom, o starijim ljudima, faktički niko od stalnih stanovnika Istočnog Drvara nije zaposlen.
I radnici i glasači u Istočni Drvar dolaze iz susjednih opština, najviše iz opštine Drvar, kojoj je i ovo mjesto pripadalo, sve dok ih u Dejtonu ucrtane entitetske linije razdvajanja nisu podijelile.
Još jedan apsurd entitetske podjele BiH ogleda se u ovoj maloj planinskoj lokalnoj zajednici – Da bi lakše ostvarili lična prava, posebno lakši pristup zdravstvenoj zaštiti, stanovnici Drvara u Federaciji BiH, prijavljivali su mjesto boravka u Istočnom Drvaru.
S dokumentima iz Istočnog Drvara Drvarčani mogu, ako zatreba, na liječenje u Banjaluku u Klinički centar. To je mnogo jednostavnije od traženja adekvatne zdravstvene zaštite na potezu od Livna do Mostara.
Zbog nedostatka posla u mjestu u kome žive, mnogi su posao potražili u Šumskom gazdinstvu “Potoci” u Istočnom Drvaru ili nekoj od pilana na području ove opštine. Na posao “vozare” i zaposleni u opštinskoj administraciji i lokalnom domu zdravlja. Ako nečim Istočni Drvar obiluje, to je šuma. Neki tvrde, bogata najkvalitetnijim drvetom ne samo u BiH nego i šire.
Za kvalitetan život u Istočnom Drvaru, ipak, nedostaje mnogo više od pilana i trupaca.
U ovom mjestu nema ni prodavnice ni ugostiteljskog objekta. Nema ni pristojnih puteva, osim onog koji vodi prema Ribniku. Do Drvara iz koga svakodnevno radnici dolaze na posao još uvijek se vozi makadamom. I takvi kakvi jesu putevi se slabo održavaju. Opština na tom planu ne može puno da uradi, jer riječ je o regionalnim putevima koji su u nadležnosti entitetske vlasti. U toj vlasti ih se rijetko sjete, čak i pred izbore, jer previše je malo je to biračko tijelo da bi interesovalo političare. Bitni su samo onima, koji u njihovim prirodnim resursima vide način dobre zarade.
Potoci su administrativno sjedište opštine Istočni Drvar. Tu su, gotovo jedno do drugog, oko malog trga smješteni zgrada opštine, Dom zdravlja, sjedište Šumskog gazdinstva “Klekovača”.
“Pa živi se, šta bi’ vam rekao, kao i svagdje u BiH, borba za opstanak. Plate su solidne, ali ne prate, ovaj, današnju inflaciju tako da se borimo svi. Ali opet neki nemaju tu sreću da rade, oni se još više muče, pate. Imamo odliv stanovništva, idu ljudi trbuhom za kruhom”, priča nam Radenko Bosnić, radnik šumskog gazdinstva.
Radenko je za sada zadovoljan jer ima posao, međutim brine ga to što, kako kaže, i ovo malo ljudi koji ovdje žive odlazi. Stanovništvo se ne podmlađuje, djece nema pa u Istočnom Drvaru nema ni škole. Ipak, drago mu je da se otvaraju i novi pogoni, što će dovesti više radnika, pa bar u toku radnog vremena ovo mjesto neće biti potpuno pusto.
Na posao u pošti u Potoke svakodnevno iz Drvara dolazi i Mirko Bosnić.
Kaže da veliki broj Drvarčana ovdje ostvaruje osim zdravstvene zaštite i svoja prava iz boračko-invalidske zaštite i penzionog osiguranja, koja zbog nerazumljivih administrativnih prepreka ne mogu ostvariti u Federaciji BiH.
“Većinom je starije stanovništvo, oni koji su regulisali penziju primaju redovno penziju, mogu se zanimati poljoprivredom, mogu držati koju ovčicu, kozicu tako ko je u stanju, ko nije u stanju on mora čekati nečiju pomoć. Koliko znam, opština ima ugovore s drugim opštinama gdje imaju starački domovi za potrebe te kategorije stanovništva”, kaže Mirko, a za njega najveći problem predstavlja loša saobraćajnica do Drvara, koja je u toku zimskih mjeseci teško prohodna.
Posebno je bilo teško prošle zime, kada put do Drvara uopšte nije čišćen od snijega.
Radnici su tada na posao dolazili zaobilaznim putevima preko Petrovca, Ključa i Ribnika. Putovalo se više od dva sata u jednom smjeru.
Da je održavanje puteva najveći problem ove male opštine saglasan je i Duško Agić, predsjednik skupštine opštine.
“Problem je to što je dio puta do Drvara, oko 13 kilometara, još uvijek neasfaltiran, iako je riječ o regionalnom putu. Problem je što za rekonstrukciju tog puta nije izrađen ni odgovarajući projekat. Pričali smo prvo s Vladom RS, zainteresovana
je i Vlada Srbije da to isfinansira, ali priča je stala oko projekta. Zaključeno je da projekat koji je urađen još osamdesetih godina prošlog vijeka nije adekvatan, sada tražimo drugo rješenje”, kaže Agić.
Opština tu ne može puno da uradi, iako u odnosu na broj stanovnika ima više nego pristojan budžet. Oko sedamdeset odsto budžeta puni se od šumske takse. Budžet opštine prethodnih godina iznosio je između 700 i 800 hiljada maraka. Ono što bi možda opština ipak mogla isfinansirati, ističe Agić, jeste projekat, ali oko toga treba postići dogovor s Vladom RS.
Nedostatak kvalitetne saobraćajnice prepreka je i novim investicijama.
Uprkos lošim saobraćajnicama, mnogi dolaze na posao iz Drvara u Istočni Drvar, jer bolji izbor ni u jednoj od ove dvije opštine nemaju.
Milan Tadić je mladi mašinski inženjer, jedan od onih koji, kako kažu, nisu imali drugi izbor. Ipak, zadovoljan je jer ima posao i to posao koji voli.
“Osnovna i jedina grana privrede ovdje je šumarstvo, to volim i završio sam tu školu, jedino malo nam je problem to putovanje. Za mlade ljude nema puno izbora ni u Drvaru ni u Istočnom Drvaru zato mnogi odlaze u potrazi za egzistencijom”, priča Milan.
I on je odlazio i vraćao se jer kako kaže, voli ovo mjesto kao i svoj posao.
“Lako je meni, nisam još oženjen, nemam porodicu. Ko ima porodicu četveročlanu, petočlanu, a nema posao u državnoj firmi, onda je to teška borba”.
Iako je šumarstvo glavno zanimanje u Istočnom Drvaru, ovdje kako kažu, sve češće navraćaju i turisti koji su oduševljeni prirodnim ljepotama. Međutim, ovdje ne postoji nikakva turistička infrastruktura. A turizam bi, tvrde naši sagovornici, mogao preporoditi ovaj kraj.
U turističke potencijele bi se svakako mogli uvrstiti i potencijali kojima je ovaj kraj nekada raspolagao.
Malo stariji s nostalgijom još uvijek pričaju o pruzi uskog kolosijeka, kojom je popularni voz “Ćiro” prolazio kroz ovo mjesto.
Kada je dvadesetih godina prošlog vijeka otvorena, pruga je kažu preporodila ovaj kraj.
“Drvar je izgradnjom te pruge postao razvijeni industrijski i privredni centar koji je zapošljavao oko devet hiljada radnika. Vozom se moglo stići odavde do Beča. Drvar je preko Ličke Kaldrme bio povezan s morem, a preko Banjaluke i Prijedora sve do Graca, s Evropom i čitavim svijetom”, kaže Mirko Bosnić dok nam pokazuje ostatke nekadašnje pruge.
U ovom mjestu se kažu prije 100 godina bolje živjelo nego danas.