Foto: Matti Barthel/ETH Zurich
Rijeka Ruki, pritoka Kongo rijeke, na svom ušću široka je pola kilometra i ima prosječan protok. Malo je ljudi izvan Afrike je uopšte čulo za nju. Onima koji žive uz njene obale boja rijeke se bez sumnje čini vrlo normalnom, no istraživači s Saveznog institut za tehnologiju Cirih bili su zapanjeni kad su je vidjeli, a istraživanjem razloga njene intenzivne tame otkrili su globalno značenje ove rijeke.
“Bili smo iznenađeni bojom rijeke”, rekao je dr. Travis Drake u izjavi. Mnoge rijeke su dovoljno tamne da bi se mogle nazvati “crne vode”, a nekima to čak ulazi u naziv. Jedna od najvećih pritoka Amazone i peta najveća rijeka na svijetu po protoku, zove se Rio Negro (Crna rijeka) zbog organske tvari koja zatamnjuje njezinu vodu. Ipak, čak i među njima, Ruki se ističe.
Kao i druge crne rijeke, Ruki dobija boju od rastvorenih organskih jedinjenja u svojim vodama. Koliko god ironično zvučalo, tome pridonosi i nedostatak taloga. Iako tlo zatamni bistri planinski potok, rijetko je tako crno kao tvar iz tropske šume koja ovoj rijeci daje boju. Ruki teče gotovo ravnim područjem, tako da ne struže mnogo sedimenta.
S druge strane, obilne kiše u tom području ispiru organske jedinjenja s biljnog materijala na šumskom tlu. Tokom kišne sezone, ista zaravnjenost uzrokuje poplavu velikih područja i ostaje pod vodom sedmicama, izbacujući još više jedinjenja. “Ruki je u suštini čaj iz džungle”, rekao je Drake. Kada je Joseph Conrad pisao Srce tame o Kongu, mogao je imati na umu Ruki, piše iflscience.com.
Ipak, postoji mnogo drugih rijeka koje teku kroz tropske prašume – sva ta kiša mora negdje da ode – a mnoge od njih su takođe na ravnom terenu, uključujući i druge pritoke Konga. Otkrivši da nije bilo naučnog istraživanja zašto je Ruki tamniji od drugih rijeka, Drejk i njegove kolege su krenuli da popune prazninu. Osnovali su stanicu za praćenje kako bi istražili hemiju rijeke tik iznad mjesta gde se spaja sa Kongom.
Region je među najsiromašnijim na svijetu, a Mdandaka, gdje je stanica osnovana, nema opšte snabdijevanje električnom energijom, uprkos tome što je grad sa više od milion ljudi. Shodno tome, „Naše metode mjerenja na licu mjesta bile su prilično osnovne“, rekao je Drejk.
Ipak, tim je bio u mogućnosti da izmjeri organska jedinjenja koncentracije u vodi, kao i starost ovih jedinjenja da bi utvrdio da li neki dolazi iz tresetnih močvara duž obala rijeke. Ove močvare zarobljavaju ogromne količine neraspadnute biljne materije. Trenutno ovo područje čini glavnim ponorom ugljenika – ali ako bi ugljenik iz ovih močvara pobjegao, na kraju dospjevši u atmosferu, postao bi glavni dodatni pokretač globalnog zagrijavanja. Međutim, radiokarbonsko datiranje tima ukazuje na to da se malo toga dešava.
Drejk i njegove kolege su otkrili da Ruki ima četiri puta više organskih jedinjenja po litru od rijeeke u koju se uliva, i 1,5 puta više od Rio Negro. Postoji razlog zašto pod vodom ne možete da vidite svoju ruku ispred lica.
To daje rijeci preveliki uticaj na karbonski budžet planete. Trenutno, on odgovorno koristi tu veliku moć. Iako je rijeka bogata organskim kiselinama koje mogu da rastvaraju karbonate i oslobađaju ugljen-dioksid, to se ne dešava u mjeri od koje se strahuje. „Emisije CO2 su relativno visoke u cijelom slivnom basenu Rukija, ali se ne razlikuju od ostalih tropskih rijeka“, rekao je Drejk. Rijeka je mirna i jednom kada je zasićena ugljen-dioksidom, gas ne može lako da pobjegne, sprečavajući stvaranje veće količine. „U turbulentnijim rijekama, vidjeli bismo veće emisije.
Promjene u riječnom slivu, kao što je povećana poljoprivreda, mogle bi da spuste rijeku u sušnoj sezoni, da izlože tresetišta dužem vazduhu ili da izazovu turbulentniji tok tokom vlažnog perioda.
Izmjene u basenu Konga uopšte mogu predstavljati ozbiljnu prijetnju planeti, a ovaj rad ukazuje da je Ruki posebno ključan.
Studija je objavljena u otvorenom pristupu u časopisu Limnology and Oceanography