BANJALUKA – Bajkovite priče o megalomanskim turističkim centrima širom Republike Srpske započete su prije deceniju, konkretan zaplet se još nije desio, a srećan kraj se ne nazire. Hercegovački Las Vegas, romanijski „Sokolov grad“ i ski centri na obroncima Klekovače i Vlašića samo su neki od neostvarenih, milijarde maraka vrijednih, turističkih snova koji su najavljivani ciklično, pred izbore.
Projekte koji će biti raj za turiste, buduće top svjetske destinacije i omiljena mjesta zaljubljenika u čistu prirodu, zabavan i aktivan odmor obično su inicirale domaće firme bez kapitala i referenci, dok ih je vlast nesebično podržavala, kao dokaz da je Srpska neodoljiva investitorima.
Kao potencijalni investitori tih projekata, koji su trebali da preporode Srpsku i značajno doprinesu društveno – ekonomskom razvoju regije u kojoj se realizuju, pojavljivale su se kineske, turske, slovenačke, njemačke i druge kompanije i konzorcijumi, te režiser i idejni tvorac „Andrićgrada“ Emir Kusturica.
Ukupna vrijednost samo navedena četiri projekta planirana u Srpskoj premašuje 13 milijardi KM, što je vrijednost četiri godišnja budžeta Republike Srpske. Ovako skupe pojedinačne projekte nisu realizovale ni daleko bogatije zemlje i investitori.
Obećavane investicije, odnosno četiri turistička centra u RS trebala su da vrijede pet puta više od Tornja Kalifa u Dubaiju, koji je najviša zgrada na svijetu ili da budu dva puta skuplje od američkog Svjetskog trgovačkog centra u Njujorku.
„Trebinje Resort“: Slovenci prokockali hercegovački Las Vegas
Više od deset godina prošlo je od kada je spomenut projekat „Trebinje Resort“, turistički kompleks s ekskluzivnim hotelima, apartmanskim i rezidencijalnim vilama, wellness centrima, bazenima, kazinima, golf terenima… U Hercegovinu su se kroz taj projekat trebale da sliju četiri milijarde maraka.
Za taj projekat je još 2007. godine potpisan Ugovor o poslovnoj saradnji na razvoju „greenfield“ turističkog investicionog projekta koji je tadašnjoj opštini Trebinje ponudila slovenačka firma „Hosting“. Uslijedilo je otvaranje istoimene firme „Trebinje Resort“ u kojoj su 85 odsto vlasništva imali Slovenci, a ostatak opština.
Dvije godine kasnije rečeno je da se priprema prostorno – planska dokumentacija i da krajem te 2009. godine počinje gradnja. To se nije desilo.
Priča o malom Las Vegas u Hercegovini aktuelizovana je ponovo u izbornoj 2010. godini kada je usvojen Master plan budućeg turističko – rekreativnog kompleksa, a investicija je sa milijardu, proširena na oko četiri milijarde maraka.
Iz firme „Trebinje Resort“ su obećavali da će građevinski radovi započeti krajem 2012. godine.
„Projekat jeste pomalo bajkovit, s obzirom na to da je planirana izgradnja turističkog naselja sa 24.000 ležajeva. Prva zona imaće najveće spa centre, kazina i dio golf terena, da bi kasnije projekat bio proširen na manja kazina, smještajne kapacitete, sportske terene i druge sadržaje“, rekao je 2010. godine direktor firme „Trebinje Resort“ Brane Milošević.
Od svega je pogodio da je projekat bajkovit, ali ne pomalo, već i previše da bi bio realizovan. To je potvrđeno svega mjesec dana kasnije kada je tadašnji predsjednik opštine Trebinje Dobroslav Ćuk rekao da zbog ekonomske krize realizacija velikih razvojnih projekata poput aerodroma Zupci i „Trebinje resort-a“ mora biti odgođena za neka bolja vremena.
Ta bolja vremena za hercegovački Las Vegas i trebinjski aerodrom do danas nisu stigla.
Ovaj megalomanski projekat u Trebinju se spomenuo još jedino 2014. godine kada je jedna od komercijalnih banaka opštini ispostavila račun za automobil kupljen na ime firme „Trebinje Resort“. Tadašnji prvi čovjek Trebinja Slavko Vučurević rekao je da nije poznato gdje je sporni automobil, da slovenačka firma koja je inicirala projekat ne postoji i da će zatražiti da se „Trebinje Resort“ zvanično ugasi.
Danas u gradu Trebinje ćute, na pitanja o preduzeću „Trebinje Resort“ i o zemljištu koje su uložili u osnivački kapital ne odgovaraju ni nakon dva mjeseca. Doskorašnji gradonačelnik Trebinja Luka Petrović ne odgovara na pozive.
Odbornik SDS-a u trebinjskoj skupštini Vidomir Begenišić kaže za portal CAPITAL da posljednjih godina u Hercegovini niko ne spominje projekat „Trebinje Resort“.
„Najočitiji primjer kako se pred izbore pokrenu priče o velikim projektima od kojih kasnije ne bude ništa je Trebinje. Nije samo u pitanju „Trebinje Resort“, sjetite se aerodroma, a sad pred posljednje izbore je bila priča o megalomanskoj obilaznici, koju sad niko ne spominje. Sva velika obećanja su bila u režiji vlasti, prave se medijske fanfare i na kraju od toga ne bude ništa“, rekao je Begenišić.
Skijaški raj „Klekovača“ poklekao pred Vladinim procedurama
Turistički centar (TC) „Klekovača“ imaće deset hotela, staze dužine 80 kilometra, 13 žičara i ski – liftova i kapacitet prevoza 10.000 skijaša istovremeno, najavljeno je prije osam godina. U izbornoj 2010. godini.
Tada je Vlada Republike Srpske dala saglasnost na zaključivanje okvirnog sporazuma o razvoju i izgradnji ski – centra na području planine Klekovače, vrijednosti oko 660 miliona maraka. Prema sporazumu, već krajem 2016. godine niz Klekovaču su trebali da se spuste prvi skijaši.
Skijaši uređene staze još nisu dočekali, a za osam godina urađeno je tek par proceduralnih aktivnosti, preciznije, usvojena su tri akta.
Firmi „Gb Immo“ Banjaluka 2013. godine dodijeljena je koncesija na zemljištu radi izgradnje i korištenja TC „Klekovača“, na 30 godina. Ugovorom se ta firma obavezala da će obezbijediti izgradnju prvoklasnog turističkog centra sa svim sadržajima. Za sve su prethodno imali Studiju o ekonomskoj opravdanosti. Partner te firme je, kako su navodili, Mahler grupa koja posluje u Njemačkoj, Poljskoj, Češkoj, Mađarskoj, Španiji i Srbiji.
Vlada RS se, s druge strane, obavezala da će sprovesti postupak proglašenja površine od 2.250 hektara šumom posebnih namjena.
„Između Vlade kao koncesionara i „Gb Immo“ do sada nije izvršena primopredaja zemljišta“, kažu u Ministarstvu trgovine i turizma, a kao razlog navode to što je zemljište prethodno trebalo proglasiti šumom posebne namjene, iako je to urađeno još prije pet godina.
Ministar trgovine i turizma RS Predrag Gluhaković lopticu prebacuje na ministra poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS Stevu Mirjanića navodeći da rješenje o proglašenju šuma posebnih namjena stupa na snagu 15-og dana nakon izrade Aneksa šumsko – privredne osnove, ne navodeći datum kada je taj Aneks izrađen. I u ministarstvu kojim Mirjanić rukovodi takođe ne odgovaraju kakve aktivnosti sprovode ili su sprovodili po pitanju TC „Klekovača“.
„Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede dalo je saglasnost na aneks, odnosno na izmjene i dopune šumsko – privredne osnove za Istočnodrvarsko, kao i za Petrovačko šumsko područje za period 2018-2022. U narednom periodu očekuje se primopredaja zemljišta koncesionaru“, obećava Gluhaković ne precizirajući kada bi to moglo da bude.
Tvrdi i da su do sada sprovedene brojne aktivnosti na realizaciji projekta, ali navodi samo primjer usvajanja Prostornog plana područja posebne namjene „Klekovača“ do 2035. godine u cilju stvaranja preduslova za građenje planiranih objekata u koncesionom obuhvatu. Taj plan Narodna skupština RS usvojila je prije nešto više od godinu dana.
Gluhaković se hvali i da je Ministarstvo trgovine i turizma u proteklom periodu ostvarivalo redovne kontakte sa koncesionarom „Gb Immo“.
Iako se prema riječima Gluhakovića primopredaja zemljišta očekuje uskoro, u opštini Petrovac/Drinić, na čijoj teritoriji je Klekovača, o tome ne znaju ništa.
Načelnik Milan Grbić kaže da mu za dvije godine, koliko je na čelu opštine, niko nije spomenuo, niti došao u Petrovac da razgovara o tom projektu.
„Cijeli postupk je predugačak. Poenta je da počnu da grade, a ne da sijeku šumu pa da onda grade. Ako budu sjekli šumu zemljište će biti devastirano, a pitanje je hoće li se išta graditi. Projekat bi što se tiče opštine i šireg područja bio od velike koristi, ljudi bi se zaposlili, poljoprivredni proizvodi prodavali. Vidjećemo šta će biti, ja sam načelnik, ali niko mene niti pita, niti dolazi kod mene, niti me konsultuje, ništa. Volio bi da dođu da znam dokle se došlo s tim i zašto projekat stoji“, rekao nam je Grbić.
Dodaje da kao opština ne mogu da ulažu u infrastrukturu na području na kojem je planiran centar, a da ne znaju hoće li biti izgrađen i u čijoj će nadležnosti biti.
„Niko ne bi bio sretniji od mene i stanovnika opštine kada bi se taj projekat realizovao. To je dobro za sve, za cijelu Republiku Srpsku“, naglašava Grbić.
Za sada sreće zbog realizacije projekta nema, kao što nema ni „najpoznatije i najatraktivnije evropske planinske turističke destinacije u regionu, omiljenog mjesta zaljubljenika u čistu prirodu, zabavu i aktivni odmor“, kako su Klekovaču zamislili investitori.
Iz preduzeća „Gb Immo“ na naša pitanja o „Klekovači“ nisu odgovorili, a na fiksni telefon naveden na sajtu nije bilo moguće uspostaviti kontakt. Lani su nam tvrdili da bi gradnja objekata na planini mogla da počne ove godine.
Iz sadržaja sa sajta je vidljivo da su konkretne aktivnosti na ovom projektu imali posljednji put 2014. godine, kada je sproveden i Međunarodni konkurs za idejno urbanističko i arhitektonsko rješenje TC „Klekovača“, te odabrano pet rješenja.
Cickov „Sokolov grad“ još čeka režiju Emira Kusturice
Turistima je pored pomenutih turističkih destinacija na raspolaganju odavno trebalo da bude i etno selo „Sokolov grad“, mjesto koje bi ljepote Romanije „otvorilo“ svijetu.
Skupština opštine Sokolac prije četiri godine, u izbornoj 2014. godini, dala je saglasnost za osnivanje preduzeća “Sokolov grad” u cilju izgradnje istoimenog etno sela na Ravnoj Romaniji. To preduzeće trebalo je da bude u vlasništvu opštine i firme Emira Kusturice – „Lotika” Mokra Gora.
Tadašnji, a i današnji načelnik opštine Sokolac Milovan Cicko Bjelica ovlašten je da potpiše ugovor o osnivanju preduzeća sa Kusturicom, po čijoj zamisli i u čijoj režiji bi se i gradio „Sokolov grad“. Preduzeće nikada nije osnovano.
Sve je ostalo samo na zamisli, iako je te 2014. godine opština Sokolac izdvojila 317.471 KM za oblovinu koja je trebalo da se pripremi za gradnju „Sokolovog grada“. Čak je mehanizacija iz „Andrićgrada“ preseljena na Ravnu Romaniju, ali dalje od pripremnih radova na dva hektara, od ukupno 50 hektara na kojima bi trebalo da niknu objekti, nije se maklo.
Načelnik Bjelica je 2014. godine kazao da je teren mašinski očišćen, da je izgrađen nasip i saobraćajnice koje će biti korištene za pristup mehanizaciji, te da je u toku izrada dokumenata poslovnog uređenja i tehničke dokumentacije budućih objekata.
Prvi objekat koji je trebalo da bude građen bio bi 800 metara kvadratnih i na ulazu u etno selo, a u planu je gradnja još jednog takvog objekta. Svi drugi objekti u etno selu trebalo je da budu izgrađeni u dinarskom stilu površine između 60 i 70 metara kvadratnih. Planirana je i gradnja crkve brvnare i episkopskog ljetnikovca.
Bjelica sada kaže da će projekat gradnje etno sela biti nastavljen i da je upravo prije nekoliko dana o tome razgovarao sa Kusturicom.
„Zajedničko preduzeće nikada nije osnovano, to nije stalo, samo je odloženo. Sada nastavljamo priču jer je došlo vrijeme da se to pokrene. Nadam se da ćemo sada imati podršku Vlada RS i Srbije“, rekao je Bjelica.
Dodao je da je projekat privremeno zaustavljen zbog neriješenih imovinsko – pravnih odnosa.
„To ne treba da bude neka vrsta klasičnog etno sela poput Drvengrada, Stanišića ili Kotromanićeva, već treba ići u pravcu izgradnje objekata u kojima će mještani prodavati svoje proizvode i gdje će domaća ogranska hrana romanijskog kraja biti servirana gostima, da svi zaintersovani mogu da kupe čuveni romanijski kajmak – skorup, meso, rakiju, med…Velike su mogućnosti, samo je potrebno da se zainteresovani, mještani i svi drugi privrednici uključe i organizuju. U svemu tome imaće punu podršku opštine i mene lično. Samim tim što je u ovaj projekat uključen i naš čuveni režiser Emir Kusturica ogromna je stvar kada je u pitanju promocija „Sokolovog grada“. Ravna Romanija bi ovim bila povezana sa „Drvengradom“ i „Andrićgradom“, a proizvodi poljoprivrednika Romanije lakše bi nalazili kupce“, smatra Bjelica.
Da li će se Kusturica, nakon “Andrićgrada”, zaista upustiti u režiju još jednog projekta o trošku građana Republike Srpske nismo uspjeli da saznamo, jer je bio nedostupan na telefon.
Kneževo „počašćeno“ projektom od 8,3 milijarde KM
Jedan od relativno skoro najavljenih projekata, ali ubjedljivo najvrijedniji, je onaj o izgradnji „Eko – zone Korićani“ na obroncima Vlašića.
Na prostoru od 20 kvadratnih kilometara, između lijeve obale rijeke Ilomska i desne obale rijeke Ugar, sa centrom u selu Korićani prostiraće se hoteli, planinsko selo, vile, bungalovi, apartmani… Tu nije kraj, planina Lisina biće obogaćena ski centrom, a biće izgrađeni i golf tereni, bolnica, obrazovne i zdravstvene ustanove, te aerodrom.
Investicija koje se ne bi postidjeli ni arapski šeici, od vrtoglavih 8,3 milijarde maraka, još se nije pomakla od ideje koju su kinesko turski konzorcijum „Heritage Turk“ i preduzeće „Tomix“ iz Kneževa u januaru ove godine pompezno predstavili Ministarstvu trgovine i turizma RS.
Najavljivano je da će mašine na terenu biti već u martu, ali od toga nije bilo ništa.
Više mjeseci je trebalo da samo taj isti projekat od Ministarstva dođe na dnevni red sjednice Vlade RS.
„Ministarstvo trgovine i turizma je na sjednici 30. maja 2018. godine upoznalo Vladu sa Informacijom o projektu „Eko-zona Korićani“, u kojoj je objašnjeno o kakvom projektu je riječ, o idejnim rješenjima, okvirnoj vrijednosti investicije i investitoru projekta“, naveli su u tom resoru Vlade.
Ističu da investitor od Republike Srpske namjerava da otkupi sve potrebne površine zemljišta za realizaciju projekta. Predviđeno trajanje projekta je najmanje 10 godina, s tim da pojedinačne faze traju od dvije do tri godine.
Pripremna faza projekta obuhvatala bi izradu i usvajanje prostorno – planske dokumentacije, rješavanje imovinskih odnosa, izradu projektno – tehničke dokumentacije, infrastrukturu projekta.
Kako nam je potvrđeno ništa od ovog još nije pokrenuto, a sve što inicijator – preduzeće „Tomix“ ima je neki vid idejnog rješenja, koje nije kompletan projekat, već obična prezentacija u PowerPoint-u, potvrdili su u Vladi.
Vlasnik preduzeća „Tomix“ Zoran Vujinović kaže za CAPITAL da su „aktivnosti u toku“.
„Mi tražimo od Vlade da nam bude partner na projektu, jer ima stvari koje mi ne možemo riješiti. Vjerovatno će se sve nastaviti kad se formira nova Vlada, to je sve aktivno i u procesu je“, ističe Vujinović.
Na pitanje zašto im je potrebna Vlada kao partner, ako je investitor spreman da uloži novac, odgovara da su to „kompleksne stvari“. U prevodu, da dio troškova snose građani Republike Srpske.
„Zbog sigurnosti partneru treba da je prisutna Vlada. Jedna od varijanti je da uzme udio u vlasništvu, da to zamijene za imovinske odnose ili riješe pripremnu fazu, uglavnom traži se da na neki način Vlade bude partner u tom projektu. Tražićemo razgovor čim se formira nova Vlada, najavili smo im da smo spremni da idemo dalje u proces“, istakao je Vujinović.
U opštini Kneževo kažu da su spremni da se posvete ovom projektu, ukoliko dođe do njegovog pokretanja.
„Sve što investitoru bude trebalo od opštine Kneževo, u vidu saglasnosti, dozvola i druge dokumentacije, mi ćemo im izaći u susret kako bi projekat bio započet i realizovan“, poruka je načelnika Odjeljenja za prostorno uređenje opštine Kneževo Bojana Obradovića.
Ovo su samo četiri najvrijednija turistička projekta, od mnogobrojnih koji su najavljivani tokom posljednjih deset godina. Zanimljivo je da su svi „pokrenuti“, najavljivani ili aktuelizovani upravo u izbornim godinama, 2010, 2014. i 2018. godine.
Ni to što su iza dva projekta stajale lokalne zajednice, a iza dva Vlada kao potencijalni partner, nije pomoglo da budu realizovani, te su milijarde vrijedni turistički planovi ostali samo snovi.
Svjetlana Šurlan
* Tekst je proizveden u okviru medijskog pool-a Mreže ACCOUNT (Antikorupcijska mreža organizacija civilnog društva)