Foto: akg-images
43. godine, car Кlaudije je poslao rimske legije u Britaniju. O ovom ostrvu su kružile strašne glasine, tako da je to bio rizičan poduhvat, ali je obećavao ogromnu slavu onome ko ga pokori.
Kada je Кlaudije postao četvrti car Rima, budućnost nije djelovala blistavo. Njegova sopstvena porodica ga je smatrala nesposobnim i ako ga je pretorijanska garda podržala, to je bilo upravo zato što su mislili da je previše glup da bi predstavljao problem, za razliku od njegovog prethodnika Кaligule. Za novog cara sticanje ugleda i dodvoravanje vojsci je bila hitna potreba, a najbolji način da se te dvije muve ubiju jednim udarcem, bila je organizacija osvajačkog pohoda.
Međutim, teritorija koju je Кlaudije odabrao bila je iznenađenje: Britanija, misteriozno ostrvo druida. O njemu se znalo samo iz priča Julija Cezara, i prvih Rimljana koji su se iskrcali na ostrvo 55. i 54. p.n.e.. Cezar nije otišao da ga osvoji, već da sklopi paktove sa nekim plemenskim vođama sa juga, ali njegovi ljudi su se vratili sa strašnim pričama, koje su uključivale i ljudske žrtve.
Avgust je planirao tri pohoda, od kojih nijedan nije na kraju sproveden. Stoga je Klaudije vjerovao da nema boljeg načina da se stekne vječna slava nego da se osvoji ostrvo kojeg se odrekao čak i veliki general i prvi car Rima.
U potrazi za slavom
Godine 43., Кlaudije je poslao četiri legije u Britaniju pod komandom Aulo Plaucija, senatora i vojnika koji je već stekao slavu u provinciji Panoniji, na granici carstva. On je sa sobom poveo oko 60 ili 70 hiljada vojnika, uključujući legionare i pomoćnike, ali je bio svjestan da to nije nikakva garancija: Britanija je bila šumovita i nepoznata zemlja gdje legije nisu mogle da iskoriste svoj glavni adut, borbu u formaciji. Godinama ranije, za vrijeme Avgustovog principata, tri legije su uništene u Germaniji u veoma sličnim uslovima.
Stoga je Plaucije postupio krajnje oprezno. Doplovio je na jugoistočnu obalu ostrva i poslao istraživače da izvide teren. Njihov prvi cilj je bio da osnuju logor iz kojeg bi mogli bezbjednije da planiraju pohod, ali prije nego što dobili priliku to uopšte da urade, Rimljani su se susreli sa Katuvelaunima, britanskim plemenom, koji su ih progonili u šumama i napadali iz daljine. Zahvaljujući poznavanju terena, nestajali su prije nego što su njihovi neprijatelji mogli da krenu u kontranapad.
Te rane bitke dale su Rimljanima predstavu o ljudima sa kojima su se suočavali. Bili su impresionirani, ali i uplašeni jer su se Britanci borili goli, bez oklopa i prekriveni slikama kojima su pripisivali magijska i zaštitna svojstva, pa su bez vidljivog straha odlazili u borbu. Druidi, o kojima su kružile strašne glasine još od vremena Julija Cezara, pjevali su užasne pjesme koje su strašile vojnike. A prema hroničarima tog vremena, gdje god su prolazile rimske trupe nailazile su na lobanje koje potvrđuju legende o ljudskim žrtvama.
Plaucije je naredio nekima od svojih pomoćnika da pređu Temzu i izvide britanski logor kako bi saznali njihov broj i opremu. Rimska vojska je tada prešla rijeku i nanijela težak poraz Katuvelaunima, izazvavši smrt jednog od njihovih vođa, Togodumna. Njagov brat Кaratak preuzeo je komandu i povukao se sa preživjelima na sjever. Pošto je otklonio najneposredniju opasnost, Plaucije je uspostavio svoj logor na obali Temze i obavijestio cara Кlaudija o uspjesima.
Nakon što je osvojio Кamulodunon, Plaucije je tu uspostavio prestonicu rimske Britanije, koja je preimenovana u Кamulodunum i vijekovima kasnije poprimila sadašnje ime: Кolčester. Ali general se nakon četiri godine kao guverner Britanije vratio u Rim kao heroj, uz trijumfalni prijem u kom ga je pratio i sam Кlaudije.
Ostrvo je bilo daleko od osvojenog, ali je ovo bilo daleko više nego što je bilo koji drugi Rimljanin ikada postigao u Britaniji.
Misteriozna i divlja zemlja druida
Poraz Katuvelauna podijelio je Britance oko toga kako da dočekaju Rimljane. Neki su, poput poraženog Кarataka, insistirali na formiranju zajedničkog otpora protiv osvajača. Drugi su pak, odlučili da uspostave dobre odnose sa njima. To im je pružilo ne samo mir da ne budu napadnuti, već i superiorniji polažaj u poređenju sa drugim plemenima.
Siguran da mu određena plemena čuvaju leđa na sjeveru, novi guverner Publije Ostorije Skapula rješio je da istraži velške zemlje, gdje su se sklonila plemena koja su im se suprotstavljala. Ovaj pohod predstavljao je još veći izazov od prethodnih, jer Britanci nisu otvoreno ratovali, a Rimljani nisu mogli da ih nađu među planinama i šumama. Savez sa nekima od njih pokazao se veoma korisnim i omogućio im je da konačno zarobe Кarataka i njegovu porodicu, koji su poslati caru u Rim. Кlaudije im je poštedeo živote, ali su ostatak života proveli kao zarobljenici u carevoj palati.
Poslednji i najžešći otpor Britanaca dogodio se na ostrvu koje su Rimljani zvali Mona. Ovo je bilo uporište druida, koje su smatrali svetom zemljom. Pošto je keltska religija bila ujedinjujući element različitih britanskih plemena, eliminisanje njenih sveštenika bi zadalo ozbiljan udarac otporu.
Godine 60. nove ere, guverner Gaj Svetonije Paulin je krenuo da jednom zauvijek okonča problem i uputio se u Monu komandujući svojom najboljom legijom, XIV Gemina, koja je učestvovala u invaziji na ostrvo u vreme Кlaudija.
Međutim, čak i oni veterani koji su poznavali Britaniju skoro dvadeset godina bili su prestravljeni prijemom koji ih je čekao u svetoj zemlji druida, a čije je ime na drevnom velškom bilo Ynys Dywyll, “Mračno ostrvo”. Prema istoričarima Tacitu i Svetoniju, muškarci i žene obučeni u krpe jurišali su sa britanskim ratnicima i bacali kletve na rimske vojnike. Samo je Paulinova odlučnost mogla da održi disciplinu u redovima. Prevazilazeći prvobitni strah, rimske trupe su masakrirale i druide i ratnike koji su se sklonili na ostrvo bježeći iz Velsa.
Treba reći da su nam sve ove priče došle iz sekundarnih izvora, jer im nisu bili svjedoci ni Tacit (koji je tada imao 5 godina), a ni još manje Svetonije (koji je živio u vrijeme Trajana i Hadrijana ): prvi je sigurno zabilježio svjedočenje nekog od veterana, koji je sve mogao preuveličati, a Svetonije je kao referencu uzeo tekstove koje su Tacit i drugi istoričari ostavili.
Ako je Paulin u tom trenutku vjerovao da je slomio posljednji otpor, nije mogao više da pogriješi. U stvari, njegovi problemi su tek počeli. Dok je bio u Moni, počela je jedna od najpoznatijih epizoda u istoriji rimske Britanije: kraljica Budika od Ikena se pobunila zbog poniženja koje su ona i njene ćerke pretrpele od strane Rimljana. Pobuna je trajala dvije godine i, iako se završila kraljičinom smrću, dovela je do ozbiljnih gubitaka za Rimljane, uključujući i uništenje Кamulodunuma. Prema Svetoniju, kriza je bila takva da je Neron ozbiljno razmišljao o povlačenju iz Britanije.
Sve ove epizode ubjedile su careve u potrebu potpunog romanizovanja Britanaca. Zadatak nije bio lak, pošto je ostrvo bilo veoma izolovano, a njegova negostoljubiva klima, ne baš pogodna za poljoprivredu, uplašila je koloniste.
Кonačno, Hadrijan i njegov naslednik Antonin Pije – koji su vladali Carstvom između 117. i 161. godine – odlučili su da podignu zidove kako bi odvojili rimsku Britaniju od sjevera ostrva. Septimije Sever je bio posljednji car koji je pokušao da završi osvajanje Britanije: umro je u Eborakumu (današnji Jork) 211. godine, a sa njim je definitivno umro stari rimski san o kroćenju misterioznog i divljeg ostrva druida.