Kako se rađa empatija: neuroni ogledala

Zašto kada je vama bliska osoba tužna ili očajna, osjećate potrebu da je tako snažno utješite? Odgovor je jednostavan: zahvaljujući vašim “neuronima ogledalima”.

Oni su ti koji vam dozvoljavaju da osjetite empatiju. U praksi se ti neuroni ” ogledaju” u umu osobe koju posmatramo, kao da mi sami provodimo tu akciju. Oni predstavljaju osnovni dio našeg mozga, jer nam daju dragocijenu sposobnost razumijevanja, dijeljenja emocija i takođe da oponašamo geste i emocije naših bližnjih.

“Neurone ogledala” otkrio je 1992. italijanski neuropsihijatar, Giacomo Rizzolatti i njegova istraživačka grupa na Univerzitetu u Parmi.

Ispitujući sektor životinjskog korteksa (zvan F5), naučnici su shvatili da se područje mozga ne svetli tek kada majmun izvrši akciju hvatanja kikirikija i pojede ga, već čak i kada posmatra istu radnju koju je izvršio neko drugi, ali ne nužno sličnu.

Suštinska razlika između majmuna i čovjeka je u tome što u čovjeku nije neophodna efikasna interakcija sa objektima: njegovi neuroni ogledala se aktiviraju čak i kada je akcija jednostavno oponašena – ili zamišljena.

Neuroni ogledala su, dakle, umješani u međuljudske odnose gdje je osnovna karakteristika sposobnost svakog pojedinca da poznaje i predviđa postupke drugog pojedinca, ne toliko na osnovu svog ponašanja, koliko na osnovu besmislenih namjerama, na onome što planira njegov um.

Ovaj sistem mogao bi se prevesti u izraze kao što su “znam šta mislite”, “znam šta osjećate” , “znam šta namjeravate da uradite”. Funkcija ogledala našeg mozga nam, dakle, omogućava da se identifikujemo sa drugima i da “osjećamo” i delimo isto stanje uma i iste emocije, kao što su zadovoljstvo i bol.

Funkcija ovih neurona je mehanizam koji pokazuje postojanje evolutivne funkcije koja nas i druge dovodi u kontakt. Oni objedinjuju namjere i postupke drugih sa našim, tako da nam daju iskustveno znanje drugih pojedinaca. Ukratko, ljudsko biće nije programirano za agresiju i nasilje, već za socijalnost, jer ima urođen pravi empatični nagon.

Sposobnost nekih dijelova ljudskog mozga da se aktiviraju na percepciju tuđih osjećaja, izražena pokretima lica, gestama i zvukovima i sposobnost da se ta percepcija trenutno kodira „viscero-motornim“ izrazima, čini svakog pojedinca sposobnim da deluje u skladu sa neuronski mehanizam, za postizanje onoga što se naziva “empatično učešće”.

Neuroni ogledala, dakle, nude neurološku osnovu koja je sposobna da objasni sposobnost svakog pojedinca da “čita” namjere drugih. Takođe nam pokazuju da, iako su većina mehanizama”postavljeni” na strah i odbranu, postoje i drugi jednako fundamentalni mehanizmi zabeleženi o konstruktivnosti, pozitivnosti, emocionalnom odnosu, empatiji …

Znamo da su naše emocionalne reakcije programirane da odgovore na naše instinkte za preživljavanje i reprodukciju, ali one su i interpersonalni sistem komunikacije koji u odgovoru izaziva specifična ponašanja ljudi.

Mi smo, takođe, intenzivno društvena bića, bukvalno čitamo misli drugih i svi smo empatična bića!

Phil Maxwell

Prevod i obrada Ana Muratović –  bebamur.com