Foto: Javad Parsa
Natpis star dve hiljade godina, pronađen u Norveškoj, jedan je od najranijih primera reči zabeleženih u pisanoj formi. Grupa arheologa pronašla je kamen sa natpisom za koji tvrde da je najstariji runski spomenik na svijetu.
Ravni, kvadratni blok od braonkastog peščara (vezane sedimentne stijene) ima isklesan nečitak natpis, što je možda najraniji primjer riječi zabilježenih u pisanoj formi u Skandinaviji, navodi se u saopštenju Muzeja istorije kulture u Oslu, prenosi Guardian.
1. This thread is about a unique #runic find from Norway – the oldest datable rune-stone in the world. It can change our knowledge about early runic writing tradition and the custom of making rune-stones. #runology #archaeology Photo: George Alexis Pantos, @Kulturhistorisk pic.twitter.com/34k6gw10ON
— Kristel Zilmer (@Kristel_Zilmer) January 17, 2023
Arheolozi vjeruju da su u pitanju natpisi stari i do dvije hiljade godina i da datiraju iz najranijih dana zagonetne istorije runskog pisanja.
Iz Muzeja navode da je natpis među najstarijima od svih pronađenih koji sadrže runsko pismo, kao i da je otkriće u Norveškoj „najstariji runski kamen na svijetu koji se može datirati“.
„Ovo otkriće će nam dati mnogo podataka o upotrebi runskog pisma u ranom gvozdenom dobu. Ovo je možda jedan od prvih pokušaja upotrebe tog pisma u Norveškoj i Skandinaviji na kamenu“, rekla je Kristel Zilmer, profesorka na Univerzitetu u Oslu u okviru kojeg je osnovan pomenuti Muzej istorije kulture.
Stariji runski zapisi pronađeni su na drugim predmetima, ali ne i na kamenu. Najraniji nalaz sa runskim pismom je na koštanom češlju pronađenom u Danskoj.
Zilmerova kaže da je za rezbarenje kamena možda korišćen vrh noža ili igle.
Runski kamen je otkriven krajem 2021. godine tokom iskopavanja groba u blizini Tirifjorda, zapadno od Osla, u regionu poznatom po nekoliko monumentalnih arheoloških nalaza.
Predmeti u jami za kremaciju – spaljene kosti i drveni ugalj – ukazuju na to da su rune vjerovatno bile upisane između prve i 250. godine naše ere.
17. Thin lines on the muddy stone were not easy to detect outside in dim November light. Judyta brought the stone to the museum. Arriving in Oslo, she noticed that there was something inscribed on the stone! This is how we @Kulturhistorisk met the oldest datable rune-stone. pic.twitter.com/h0F0IYWsdF
— Kristel Zilmer (@Kristel_Zilmer) January 17, 2023
„Trebalo nam je vremena da analiziramo i datiramo runski kamen“, rekla je Zilmerova, objašnjavajući zašto je javnost o otkriću obaviještena tek sada.
Kamen dimenzija 32 x 31 cm ima nekoliko tipova natpisa, od kojih nemaju svi lingvistički smisao.
Osam runa na prednjoj strani kamena ispisuje „idiberug“, što bi moglo biti ime žene, muškarca ili porodice.
Zilmerova je ovo otkriće nazvala „najsenzacionalnijom stvari sa kojom se, kao naučnica, susrela“.
Stijenu, nazvanu Svingerudski kamen po mjestu gdje je pronađen, očekuje još mnogo analiza.
„Bez tračka sumnje, dobićemo dragocjeno znanje o ranoj istoriji runskog pisanja“, naglasila je profesorka Zilmer.
Runski kamen će biti izložen mjesec dana, počev od 21. januara, u Muzeju istorije kulture, koji ima najveću kolekciju istorijskih artefakata u Norveškoj, od kamenog pa sve do modernog doba.
Rune su znakovi u nekoliko germanskih pisama koja su korišćena u sjevernoj Evropi od antičkih vremena do usvajanja latinice. Ove grafeme urezivane su na kamenju i raznim kućnim predmetima.