Foto: Pixabay
Tektonska ploča na kojoj se nalaze Španija i Portugal počela je polako da se okreće, tvrde naučnici u najnovijoj studiji objavljenoj u časopisu Gondwana Research.
U tekstu, geolozi kažu da tektonski pritisak polako pomjera Pirinejsko poluostrvo oko sebe, budući da se nalazi stisnuto između dvije ogromne geološke sile koje neprestano djeluju.
Pomjeranje se događa tokom hiljada ili miliona godina, pa ga niko neće osjetiti, ali pomaže da se objasni zašto se čini da se zemljotresi u Španiji i Portugalu često pojavljuju.
Španija i Portugal nalaze na tektonskoj ploči, plutajući vrlo sporo na mekšem sloju Zemljinog plašta, a ove ploče se stalno kreću, obično u prilično predvidljivim smjerovima. Međutim, Afrika i Evroazija se kreću jedna prema drugoj, smanjujući jaz za četiri do šest milimetara svake godine.
U mnogim dijelovima svijeta takva vrsta kretanja stvara jasne linije rasjeda ili zone subdukcije, gdje jedna ploča zaranja ispod druge, navodi se u studiji.
Međutim, dodaje se da je granica između Afričke i Evroazijske ploče u zapadnom Mediteranu mutna i složena i da nije oštro definisana, tako da umjesto da se pritisak oslobađa duž jednog velikog rasjeda, on se širi po širokom području – uključujući samu Španiju i Portugal.
Zbog toga, umjesto da se pomera prema sjeveru s ostatkom Evrope, Pirinejski blok se uvija, polako okreće u smjeru kazaljke na satu, poput, navodi se, zupčanika uhvaćenog između dva pokretna dijela. U tom kretanju region Alboran, između južne Španije i sjevernog Maroka pomjera se prema zapadu, dodajući bočnu silu pritisku koji se već gomila s juga, a to kretanje je pomoglo u oblikovanju Gibraltarskog luka, zakrivljenog planinskog pojasa koji povezuje planinski vijenac Betički kordiljeri na jugu Španije s planinama Rif u Maroku.
Istovremeno, to je i jedan od razloga zašto je geologiju oko Gibraltarskog moreuza tako teško pročitati. Budući da to bočno kretanje nije ujednačeno, Zemljina kora reaguje različito u zavisnosti od lokacije – na nekim mjestima, Afrička ploča direktno pritiska Evroaziju, kompresujući koru, a na drugim mjestima, dio te energije izlazi bočno, omogućavajući tlu da klizi umjesto da se sudari direktno.
U studiji se navodi i da je jugozapadno od Gibraltarskog moreuza pritisak više frontalni, jer tamo Afrika djeluje poput ogromnog klipa, gurajući Pirinejsko poluostrvo na način koji ga prisiljava da se rotira.
Ovo suptilno, ali uporno kretanje otkriveno je korišćenjem seizmičkih zapisa i satelitskih GPS mjerenja, sposobnih za detekciju pomaka od samo nekoliko milimetara godišnje.
Geolog Asier Madarieta ističe da postoje brojna područja gde se očito dešavaju deformacije i seizmička aktivnost, ali da odgovorne tektonske strukture ostaju skrivene pod zemljom.
Otkriće daje naučnicima novi način tumačenja pejzaža, navodi se i dodaje da to ne znači da zemljotresi mogu iznenada da se predvide, ali pomaže u prepoznavanju mjesta na kojima se nakuplja tenzija i koje strukture mogu da budu aktivne, čak i ako nisu očigledne na površini.
“Ukratko, Španija i Portugal ne postaju opasniji preko noći, ali otkrivaju da je njihova geološka priča mnogo dinamičnija nego što izgleda. Tlo pod našim nogama možda djeluje čvrsto i nepomično, ali na planetarnoj vremenskoj skali, Pirinejsko poluostrvo se tiho okreće – preoblikuje ga silama koje su djelovale mnogo prije dolaska ljudi i koje će nastaviti da djeluju dugo nakon toga”, zaključuju naučnici.
Agencije