Među brojnim nalozima, grupama i stranicama koje je “Fejsbuk” nedavno uklonio sa svoje platforme nalazi se veliki broj onih koji potiču sa Kosova i Sjeverne Makedonije. To je učinjeno nakon što je otkrivena mreža trolova koji sa ovih teritorija manipulišu stanovnicima engleskog govornog područja kao što su Velika Britanija i SAD, s tim da su trolovi sa Kosova bili najaktivniji u Australiji.
Mreža popularnih “Fejsbuk” stranica, koja je okupila veliku publiku, dodvoravajući se Australijancima, koji imaju desničarske stavove i na koje najviše utiču pitanja u vezi sa islamom, izbeglicama i političkom korektnošću, pod kontrolom je trolova i prevaranata sa Balkana koji profitiraju od nemira koje izazivaju, pokazala je istraga australijskog “ABC Njuz”.
Australijski sajt je identifikovao najmanje četiri popularne stranice kojima upravljaju administratori sa sjedištem na Kosovu i susjednim zemljama Albaniji i Sjevernoj Makedoniji.
Informacije o lokaciji tek su nedavno postale vidljive kada je “Fejsbuk” u Australiji počeo sa primjenom mjera o transparentnosti oglašavanja koje se primenjuju u Sjedinjenim Državama od sredine 2018. godine.
Na ove četiri stranice nalazi se mješavina patriotskih i agitacijskih “mimova” uz novinske izvještaja koji potiču sa jednog jedinog vebsajta koji je specijalizovan za prepakivanje sadržaja ukradenih iz mejnstrim medija i nezavisnih novinskih organizacija, uključujući i nekoliko iz Australije.
Njihov sadržaj je u najvećoj mjeri ksenofobičan i fokusira se na teme kao što su izbjeglice, imigracija, muslimani, islam i sloboda govora. Stranice su takođe objavljivale i postove u kojima su napadani političari ljevice i umjereni liberali.
Fejsbuk zabranio rasizam bjelaca
Ove stranice su privukle bazu od preko 130.000 pratilaca, koju su izgrađivale posljednjih nekoliko godina. Najstarija od njih i najpopularnija “Australijanci protiv šerijata” aktivna je od 2013. godine. Neki od postova na ovoj stranici su podijeljeni i više od 20.000 puta. Preostale tri stranice su “Austrijski nevjernici”, “Stop džamiji u Melburnu” i “Stop svim džamijama u Nare Varenu” (Nare Varen je predgrađe Melburna).
“Fejsbuk” je uklonio ove stranice, priznavši da one krše njegova pravila učestvovanjem u “koordinisanom neautentičnom ponašanju”.
– Ukinuli smo ih zbog njihovog ponašanja, a ne sadržaja koji je na njima objavljen. U ovom slučaju, ljudi koji stoje iza ove aktivnosti su se međusobno koordinisali i koristili lažne račune kako bi pogrešno predstavili sebe i to ponašanje je bilo osnova za naše djelovanje – rekao je Natanijel Gleičer, šef “Fejsbukovog” odjeljenja za sajberbezbjednost.
Na koji način su varali oglašivače i zarađivali
Sve ove stranice su vodile ka sajtu “HealthyNewsFree.tech” koji navodi za sebe da je “globalan” i da prenosi svjetske medije i piše o “zdravom životnom stilu”.
Detalji o vlasništvu stranice skriveni su od pogleda javnosti. Činjenica da su priče sa ovog sajta jedine koje promovišu gore pomenute Fejsbuk stranice sugeriše da postoji veza između dva entiteta.
Takođe, neki od članaka na sajtu su napisani na albanskom jeziku i odnose se na događaje na Kosovu, gdje je 90 procenata stanovništva etničkih Albanaca.
Ako koristite Fejsbuk aplikaciju na telefonu – kao što većina korisnika radi – i kliknete na post sa jedne od ovih stranica, ona otvara priču u formatu na Fejsbuku poznatom kao Instant članci (Instant Article, IA).
Ta IA verzija priče je smještena na Fejsbukovim serverima, umjesto na sajtu izdavača, što teoretski omogućava članku da se brže otvori.
Ona takođe omogućava Fejsbuku da zamijeni bilo koju reklamu koja se nalazi na verziji priče objavljene na vebsajtu izdavača “HealthyNewsFree.tech” i stavi sopstvene reklame preko svog servisa “Audience network”. Na taj način i izdavač dobija dio profita od oglašivača. Da bi izdavač mogao da koristi IA format, morao bi da se prijavi i da ga Fejsbuk provjeri.
– Oglašivači su prevareni da plaćaju za reklame nad kojima imaju malo kontrole po pitanju toga gdje se objavljuju. Ali dokle god Fejsbuk može da ih izvještava o pregledima i povremenim klikovima, oni će i dalje zarađivati novac – rekao je Dejvid Glens, viši istraživač sa Univerziteta Zapadne Australije.
Neke australijske kompanije su riješile da odustanu od reklamiranja preko IA formata, kada im je “ABC Njuz” otkrio istinu o tome.
Džo Jangblad iz Teksasa je prošle godine opisao kako je otkrio način na koji rade prevaranti sa Kosova. On je 2017. godine riješio da kupi Fejsbuk stranicu “Texas Life”, zbog njenog naziva, ali je saznao da njom upravljaju dvojica Albanaca iz Prištine.
Kao i u slučaju australijskih stranica, ova je koristila ukradene “mimove” i članke sa ciljem da pojačavaju društvene podjele i nemire. Jangblad je na kraju platio 550 dolara za stranicu, ali su mu prije toga Albanci otkrili da posjeduju još nekoliko stranica. On je saznao da te stranice objavljuju linkove ka sajtu “USAViralNews24.com”. Taj sajt je u međuvremenu uklonjen.
Kako je napisao u blog postu, saznao je da su oni zaradili fine pare i bio je besan jer ih “Fejsbuk” nije kaznio zbog takvih aktivnosti na društvenim mrežama.
“Veleski model”
Kosovski administratori koristili su isti poslovni model koji je otkriven 2016, kada je makedonski grad Veles identifikovan kao epicentar “fabrike lažnih vijesti” koja je imala ulogu i u rastu popularnosti Donalda Trampa u kampanji za predsjedničke izbore 2016. godine.
Veles je bio dom jedne kućne radinosti izdavača, od kojih su mnogi bili tinejdžeri, koji su proizvodili vijesti tokom američke predsjedničke kampanje i koristili “klikbejt” postove na Fejsbuku kako bi privukli čitaoce na svoje vebstranice koje su tako zarađivale od reklama.
Mnogi od makedonskih trolova tvrde da su zaradili hiljade dolara mjesečno, praveći lažne vijesti, a neki stručnjaci kažu da je ta šema pomogla Trampu da uđe u Bijelu kuću.
(Blic)
