EU želi da do 2023. godine, u okviru planova o zajedničkom regionalnom tržištu, uspostavi jedinstveni ekspresni željeznički saobraćaj na području cijelog zapadnog Balkana, a u sličnom periodu i da omogući povezani sistem za naplatu putarina na auto-putevima u cijelom regionu.
Kako je navedeno u Strategiji za održiv saobraćaj Transportne zajednice EU, koju je EU formirala sa sjedištem u Beogradu, do 2025. godine, dvije godine nakon uspostavljanja jedinstvenog ekspresnog željezničkog saobraćaja, EU želi da vidi i jedinstveno željezničko tržište u cijelom regionu.
Od 2022. do 2024. godine EU želi da kroz Transportnu zajednicu obezbijedi jedinstveni elektronski sistem u cijelom regionu za naplatu putarina i ostalih transportnih dadžbina.
“Trenutno sve zemlje imaju sisteme za naplate putarine, koji su, iako različiti, svi bazirani na pređenoj udaljenosti u kilometrima i potencijalno interoperabilni.
Uvođenje evropske elektronske putarine neće zamijeniti nacionalne sisteme za naplatu cestarine, ali je plan da svi sistemi budu tehnički povezani kada su u pitanju uređaji za naplatu, sistemi za geografsko pozicioniranje i komunikacione tehnologije”, naglašeno je u ovom dokumentu.
Napomene radi, iz teksta se indirektno može zaključiti da se ovi sistemi ne odnose samo na drumski saobraćaj, nego i na ostale vidove naplate saobraćaja, poput upotrebe željezničkih pruga.
Najveći dio planova odnosi se na ekološki održiva rješenja, a EU će potpomagati projekte koji će smanjiti i na kraju potpuno isključiti korištenje fosilnih goriva u drumskom, željezničkom i vodenom transportu, dok je plan da aerodromi u istom periodu postanu karbon-neutralni.
“Do 2035. godine sva putovanja do 500 km udaljenosti treba da budu karbon-neutralna”, naglašeno je u strategiji. Pojašnjenja radi, termin karbon-neutralnost znači da sistemi za transport ne smiju da emituju više ugljen-dioksida nego što priroda može apsorbovati i neutralisati.
U tom cilju EU, odnosno Transportna zajednica, želi da se vlade u regionu obavežu na programe koji će pomoći građanima da nabavljaju vozila na električni ili hibridni pogon. Osim subvencija za nabavku ovakvih vozila, EU želi da se zemlje u regionu obavežu na plaćanje emisija ugljen-dioksida, što bi dodatno trebalo da ohrabri korištenje alternativnih vidova transporta.
EU planira da na evropskim putevima do 2030. godine najmanje deset odsto ličnih automobila i pet odsto kamiona ne emituju nikakve štetne emisije, odnosno treba da budu ili električni ili na vodonični pogon.
Jako važna novina je ta da EU od naredne godine više neće finansirati niti potpomagati izgradnju željezničkih koridora koji nisu u potpunosti elektrificirani. Što se tiče vozila na električni pogon, u strategiji je napomenuto da nijedna od zemalja u regionu ne nudi podsticaje, niti ima razvijenu infrastrukturu za električne punjače i drugu potrebnu infrastrukturu.
“U svim zemljama regiona naftni proizvodi su dominantan tip goriva i glavni zagađivač u sektoru transporta, posebno kad je drumski saobraćaj u pitanju. Postoji potreba za jedinstveni pristup u postavljanju standarda za emitovanje ovih čestica, koji su trenutno od EURO 3 do EURO 6. Ovaj problem bi trebalo da zajednički rješavaju nadležna ministarstva u sektorima saobraćaja, ekonomije, životne sredine i drugih relevantnih institucija. Zapadni Balkan bi trebalo da teži istim standardima kao i EU, tako što će postaviti strože standarde za suzbijanje zagađenja”, naglašeno je.