Alen Delon
Smrt legendarnog francuskog glumca Alena Delona u 88. godini obilježila je svijet sedme umjetnosti prethodnog vikenda, ostavljajući porodicu, poštovaoce, kolege i saradnike u tuzi i poštovanju.
Slavni umjetnik ostavio je snažno kinematografsko nasljeđe od prvih pojava na bioskopskom platnu sredinom pedesetih kroz saradnju sa nekim od najvažnijih filmskih stvaralaca kasnog 20. vijeka, od Lučina Viskontija preko Žan-Pjer Melvila i Renea Klementa do Žaka Derija, a njegov magnetizam inspirisao je generacije filmskih zaljubljenika.
Pred kamerom i na platnu bioskopa posjedovao je nevjerovatnu fizičku ljepotu, snažan duh i upečatljivu harizmu, što se besprijekorno prenosilo u njegove filmove. Delon, koji je stekao priznanje u francuskim klasicima šezdesetih, ostao je kultna figura francuske i svjetske kinematografije tokom godina, a ovo je izbor deset filmova koji su obilježili njegovu karijeru.
“Samuraj” (1967)
Možda i najveća uloga Delonove karijere i jedan od najvećih noar filmova u istoriji legendarni “Samuraj” Žan-Pjera Melvila”, u kojem on glumi profesionalnog ubicu koji pokušava da otkrije ko ga je unajmio, a zatim pokušao da ga ubije. Moderan i uzbudljiv film koji daje prednost tišini u odnosu na pucnjavu ostavio je neizbrisiv trag u pop kulturi, a Delon briljira kao elegantni profesionalni ubica u kišnom mantilu sa šeširom, koji doslovno kao magnet privlači publiku svakom scenom u kojoj se pojavi.
“U zenitu sunca”(1960)
Davne 1960. godine Rene Kleman je Delonu ponudio glavnu ulogu u adaptaciji klasičnog romana Patriše Hajsmit “Talentovani gospodin Ripli”, u kojem 25-godišnji glumac briljira u metamorfozi u zavodljivog prevaranta s besprijekornim stilom i neprobojnim izgledom. To je bila vrsta uloge kojoj bi se Delon vraćao mnogo puta, priča o sociopati i ubici sa čudnim sposobnostima imitiranja ljudi. Delonovo nezemaljsko savršenstvo samo po sebi je jezivo, a njegov Ripli je portret Dorijana Greja muške ljepote i beskrupulozne odvažnosti, bez mrvice savjesti.
“Roko i njegova braća” (1960)
Bezvremensko remek-djelo italijanske kinematografije “Roko i njegova braća” Lukina Viskontija je savršena demonstracija Delonovog kinematografskog raspona. Glumac igra boksera Roka Parondija, jednog od četiri brata u porodici koja je odlučila da pobjegne od siromaštva i bijede zbog zavodljivog obećanja boljeg života u Milanu, samo da bi se suočila sa novim tenzijama i zastrašujućim nasiljem u epskoj priči o porodici, ljubavi i žrtvi.
“Leopard” (1963)
U ovoj istorijskoj drami, koju je takođe režirao Viskonti, nagrađenoj “Zlatnom palmom” na Filmskom festivalu u Kanu 1963, Delon igra Tankredija Falkonerija, mladog aristokratu koji se raduje slomu plemstva na Siciliji početkom 1860-ih razočaranog u vrijednosti svoje klase. Raskošna drama koja je ostavila traga na svoje vrijeme i na mnoge kasnije filmske stvaraoce “Leopard” ostaje vrlo moderan u svojoj režiji, a Delon briljira dijeleći ekran sa Klaudijom Kardinale i Bertom Lankasterom.
“Borsalino” (1970)
Početkom sedamdesetih Žak Deri spojio je dva najpopularnija francuska glumca tog perioda Alena Delona i Žan-Pola Belmonda u “Borsalinu”, kao dva sitna mafijaša koji se nadaju da će postati veliki igrači u marseljskoj mafiji tridesetih. “Borsalino” je bio projekat blizak Delonu, jer je on sam predložio da Deri adaptira zbirku kratkih priča. “Borsalinova” popularnost je bila tolika da je nominovan za “Zlatni globus” za najbolji strani film 1971, a Delon ovdje demonstrira i smisao za humor, nimalo ne kvareći svoju harizmu opasnog momka.
“Crveni krug” (1970)
Delon je sa Melvilom snimio neke od najmračnijih trilera u francuskoj kinematografiji, a “Crveni krug” je filmska simbioza dva velemajstora. U njemu Delon ponovo glumi kriminalca, koji je upravo izašao iz zatvora i već je spreman da krene u pljačku u draguljarnici na Trgu Vandom. Operacija mora biti pomno isplanirana da bi bilo izbjegnuto izazivanje sumnji u policiji, ali policijski komesar Mateji već je na tragu jednog od Korijevih kolega pljačkaša Vogela, koji je pobjegao tokom konvoja iz Marselja za Pariz. Klasik koji oduzima dah svojom napetošću i mračnom demonstracijom savršenog stila ispred i iza kamere.
“Gospodin Klajn” (1976)
Delon je producirao film i glumio Klajna, bogatog trgovca slikama u okupiranom Parizu sa zgodnim stanom, lijepom ljubavnicom i elegantnim krugom prijatelja. On nema velikih problema sa nacistima, a prestravljeni Jevreji dolaze kod njega nudeći slike jeftino na prodaju da bi finansirali bijeg iz Francuske. Njegovi problemi eskaliraju kada otkriva da se nepoznati Jevrej predstavlja kao on, a film se pretvara u besprijekornu studiju o gubitku identiteta u vremenu kada zlo vlada ljudima. Dobitnik tri “Cezara”, uključujući i za najbolji film, predstavlja Delona kako igra gotovo ravnodušnog posmatrača prema užasima svijeta kroz koji preživljava, a pukotine na njegovoj fasadi gotovo je nemoguće prepoznati.
“Indijansko ljeto” (1972)
U prekrasnoj i često potcijenjenoj italijanskoj drami Valerija Zurlinija “Indijansko ljeto” Delon je maestralno glumio u ne baš tipičnoj ulozi za njega. To je melanholični, delikatni film, u kojem glumac igra zamjenskog nastavnika književnosti koji postaje fasciniran jednom od svojih učenica Vaninom (Sonja Petrovna). Odbacivši glamuroznu sliku koja je dugo bila njegova vizitkarta Delon je otkrio dublju i melanholičniju stranu svoje glumačke palete.
“Crveno sunce” (1972)
Potcijenjeni samurajski špageti vestern Terensa Janga je čudna italijansko-američko-francusko-japanska koprodukcija u kojoj Delon igra beskrupuloznog pljačkaša Gauča, koji ne bira sredstva da dođe do plijena, dok Čarls Bronson i Toširo Mifune igraju njegovog bivšeg kompanjona i samuraja, koji su mu na tragu zbog različitih motiva ukradenog plijena i ratničke časti. Delon igra sadističkog psihopatu na ivici kiča, ali nikad ne prelazi granicu, znajući da u ovoj vrsti filmova harizma čini pola filma.
“Bazen” (1969)
Psihološki triler Žaka Derija smatra se jednim od najsenzualnijih filmova u istoriji, a Delon dijeli set sa Romi Šnajder i Džej Birkin u igri niskih strasti, izdaje i zločina tokom ljetovanja na Azurnoj obali. Delon bez problema parira ljepotom i talentom koleginicama i šteta je što je ovaj odlični film ostao u sjeni čuvene afere “Marković”, tokom koje je ubijen njegov srpski tjelohranitelj Stevica Marković u skandalu u kojem su bili upleteni visoki politički i džet-set krugovi Francuske.
Uticaj
Delonove uloge uticale su na mnoge kolege, kako u Francuskoj, tako i na međunarodnom planu, posebno zahvaljujući ulozi u “Samuraju”, koji se često navodi kao jedan od najuticajnijih filmova u istoriji.
Režiser Melvil rekao je da je Delon pristao čim je pročitao scenario, uz sudbinski sastanak u glumčevom stanu.
– Rekao mi je: “Čitao sam scenario sedam i po minuta i nije bilo ni riječi dijaloga… to je dovoljno dobro za mene. Ja ću uraditi film. Koji je naslov?” “Samuraj”, rekao sam mu… i onda me odveo u svoju spavaću sobu, u kojoj je bio kožni kauč i samurajsko koplje, mač i bodež – rekao je Melvil.
Branislav Predojević/glassrpske