Tomas Hardi: Pisac koji je u očajanju svoj prvi roman spalio

Kao prozni pisac, Tomas Hardi nije imao uspješan početak. Za svoj prvi roman „Siromah i dama”, godine 1867, nije našao izdavača, pa ga je, u očajanju, spalio.

Izvan njegovog domašaja okruženje može biti žito, slama ili haos; njemu je to sve bilo jedno isto. Kad bi ga neki dokoni meštanin upitao kako naziva sebe, odgovarao je kratko: „Inženjer.“ – citat iz knjige Tes od roda D’Erbervila

Na današnji dan 1840. godine rođen je Tomas Hardi, u Bokhemtonu u engleskoj pokrajini Dorset. U šesnaestoj godini završio je školu arhitekture u Dorčesteru, kod lokalnog arhitekte Džona Hiksa, da bi 1862. godine upisao Kraljevski institut Britanske arhitekture u Londonu. Diplomiravši, primljen je u Društvo arhitekata, ali se vratio u Dorset, jer se u Londonu nikada nije osjećao dobro, odlučivši da postane profesionalni pisac.

Kao prozni pisac, Tomas Hardi nije imao uspješan početak. Za svoj prvi roman „Siromah i dama”, godine 1867, nije našao izdavača, pa ga je, u očajanju, spalio. Ohrabrio ga je njegov tadašnji mentor, Džordž Meredit. Poslije prva tri romana (1871-73) smislio je fikcionalnu pokrajinu Veseks, koja će postati mjesto radnje njegovih budućih proznih djela. Od 1874. godine i uspjeha romana „Par plavih očiju“, on se, zapravo, ostavio povremenih poslova arhitekte i posvetio književnoj karijeri koja će trajati dvadesetak godina i donijeti desetak značajnih proznih djela, među njima i izvrsni roman „Tesa od Dubervila” (1891).

Važio je za najboljeg engleskog pisca svoga vremena, ali zbog slobodoumnog stava u svojim romanima („Pod zelenim drvetom“, „Daleko od razuzdane gomile“, „Povratak domoroca“, „Neznani Džud“, „Sudija iz Kasterbridža“), smatran je naturalistom koji remeti viktorijansko shvatanje braka i, posebno, seksualne slobode. Njegovu prozu obožavali su Lorens (koji je o njemu napisao odlične oglede) i Virdžinija Vulf, kao i Somerset Mom koji ga spominje u jednoj noveli. Robert Grejvs se sjećao kako se sreo s Hardijem, dvadesetih godina prošlog vijeka, u Dorsetu. Hardi je, tada, ohrabrio mladog pisca. Zanimljivo da je sam Hardi sebe smatrao pjesnikom koji romane piše zbog novca.

Danas je njegova proza na većoj cijeni od poezije, ali nema dobre antologije engleskog pjesništva koja bi ga preskočila. Najbolje njegove pjesme sadrže izvjesnu neporecivost konkretnosti, karakterističnu za engleski pjesnički izraz. Između ostalih, veoma ga je cijenio i volio Filip Larkin na čije pjesništvo je izvršio nesumnjiv uticaj.

Roman Polanski je po „Tesi od Dubervila“ snimio istoimen film, s Nastasijom Kinski u glavnoj ulozi. Majkl Vinterbotom je ekranizovao Hardijevog „Neznanog Džuda“. Hardijevu biografiju objavio je Majkl Milgejt, 1984. godine.

Obolio je od plaurizme od koje umire 11. januara 1928. godine. Izvršioci testamenta su, po piščevoj želji, spalili pisma i dnevnike, što je, smatra se, nanijelo neprocjenjivu štetu istraživačima Hardijevog djela i ličnosti.

“U tom pogledu mogao se u određenom svetlu, smatrati jednim od najvećih srećnika svog staleža. Jer možemo tvrditi s velikom verovatnoćom da su uspomene manje dar nego bolest, i da je vera u budućnost u svom jedinom zadovoljavajućem obliku – onom apsolutne vere – praktično nemoguća; dok je u obliku nadanja i sekundarnih mešavina – strpljenja, nestrapljenja, rešenosti, radoznalosti – neprestano kolebanje između zadovoljstva i bola”. – citat iz knige „Daleko od razuzdane gomile“

Tomas Hardi- Posle mene

Kad vreme moje dveri sklopi i račun sredi,
kad najnežnijeg maja zašume svi lastari
kao tek spala svila, tad reći će susedi:
„Pa on je, uvek, slične primećivao stvari“.
I kad nadođe suton, sa uzmahom u zeni
kad jastreb, sekuć vetar, sleti na trn daleki,
primakavši se onoj donjoj, najnižoj steni,
„on je stajao tamo“, putnik će reći neki.
I kad me mrak prekrije što nad tlom širi veo,
i jež niz šumu mine dok ljubičica pahne,
neko će reći: „Od nas on ode, al je hteo
u svaku tvar nevinu po život da udahne“.
Kad, da sam otišao, pristignu do njih vesti
i pogledaju nebo koje ozvezda zima,
da li će reći neko kog više neću sresti:
„On upi sve te tajne, da ih tumači svima“.
I kad u mraku za mnom zazvoni zvono sada,
i zabaci mu jezik brišućeg vetra ulet,
hoće li, uzdrhtavši, ko reći, pred nov udar:
„On ga ne čuje, ali oslušnuo bi, uvek“.

Izvor: Poezijasuštine.rs/Impulsportal