Bajke kao što su „Lepotica i zver“ i „Ramplstilskin“ prvi put su zapisane u 18. i 19. veku, ali najnovija studija pokazala je da su zapravo nastale hiljadama godina ranije, a neke su se prepričavale čak i u bronzanom dobu, i to na nekom odavno izumrlom indo-evropskom jeziku, piše britanski Gardijan.
Primenjujući tehnike bioloških istraživanja, naučnici su proučavali postojanje veza između 275 indo-evropskih bajki, utvrdivši da su neke od njih nastale mnogo pre nego što se mislilo, čak pre razvoja indo-evropskih jezika, a nekima su koreni datirani unazad i do bronzanog doba.
Među primerima su i poznate bajke „Lepotica i zver“, prvi puta zapisana 1740, kao i „Ramplstilskin“ (1812) braće Grim.
„Sa sigurnošću se može reći da obe bajke sežu unazad do prve pojave velikih zapadnih indo-evropskih jezičkih podgrupa“, tvrde autori studije, antropolog Džejmi Terani s britanskog univerziteta Daram i etnograf Sara Graca da Silva s lisabonskog univerziteta Universidade Nova de Lisboa.
Njihova studija, objavljena u časopisu Royal Society Open Science, daje brojne odgovore na pitanja evropskog kulturnog nasleđa, te pokazuje da su te priče prepričavane mnogo pre nego što su nastali engleski, francuski i italijanski jezik, piše Gardijan.
I sam Vilhelm Grim verovao je da mnoge priče koje je zajedno sa svojim bratom Jakobom popularizovao vuku korene iz zajedničke kulturne istorije koja datira još pre pojave indo-evropskih jezika. Kasniji su stručnjaci to odbacili, tvrdeći da su neke priče mnogo svežijeg datuma, prenošene usmenim predanjem, i po prvi put zapisane u 16. ili 17. veku.
Pitanje odakle dolaze bajke jedna je od najvećih zagonetki svih istraživanja koja se bave tim delom kulturnog nasleđa, rekla je Da Silva za Gardijan.
„Rekonstrukciju njihovog nastanka često ometaju poteškoće u utvrđivanju kom tačno žanru pripadaju, ali i bogata međuigra između usmenog predanja i pisane tradicije”, pojasnila je.
Nova metoda mapiranja priča na osnovu zajedničkih jezika i geografske blizine primenjiva je jer se u tradiciji usmenog predanja narodne bajke prenose govornim jezikom, pa je tako moguće očekivati određene korelacije, budući da se i jezici i narodne bajke prenose s generacije na generaciju.
Studija Teranija i Da Silve potvrdila je teoriju Vilhelma Grima: „Neke od priča datiraju unazad daleko pre najranijih zapisa, i daleko pre nastanka klasične mitologije – neke se verzije čak pojavljuju u latinskim i grčkim tekstovima – ali naša otkrića sugerišu da su daleko starije i od toga“, izjavio je Terani.
Analiza je pokazala da je korene bajke „Dečak i čarobni pasulj“ moguće pratiti unazad do pre više od pet hiljada godina.
„Lepotica i zver“ i „Ramplstilskin“ su priče stare oko četiri hiljade godina, a danas ne toliko poznata priča o kovaču koji je prodao dušu đavolu, oko šest hiljada godina, odnosno, prepričavana je još u bronzanom dobu.
Kako bi utvrdili starost bajki, naučnici su u svojoj studiji primenili metode filogenetske analize, razvijene radi istraživanja evolucijskih odnosa među vrstama, te koristeći indo-evropsko jezičko stablo u potrazi za poreklom zajedničkih priča na njemu.
„Zaista je prilično neverovatno da su te priče preživele, a da nisu zapisane. Prepričavane su u vreme pre nego što su engleski, francuski i italijanski jezici uopšte postojali i to verovatno na nekom odumrlom indo-evropskom jeziku“, ocenio je Terani.
ArtAnima