“Dva su zlatna doba, dva snažna cvjetanja u historiji savremene švedske poezije. Prvi se događa tokom četvrte a drugi tokom osme decenije XX stoljeća. Prvi je rezultat definitivnog proboja modernizma na ovim prostorima, drugome je uzročnik grupa mladih, talentovanih pjesnikinja, upućenih u nova (feministička) književna strujanja i teorijske radove Julije Kristeve.”
Refik Ličina – SKANDINAVKE
Kratki uvid u modernu švedsku poeziju
“Dva su zlatna doba, dva snažna cvjetanja u historiji savremene švedske poezije. Prvi se događa tokom četvrte a drugi tokom osme decenije XX stoljeća. Prvi je rezultat definitivnog proboja modernizma na ovim prostorima, drugome je uzročnik grupa mladih, talentovanih pjesnikinja, upućenih u nova (feministička) književna strujanja i teorijske radove Julije Kristeve.
Modernizam je dockan stigao u Švedsku i to zaobilaznim putevima, preko Finske, tačnije preko tamošnje minijaturne švedske jezičke enklave. Dok su onde uveliko nicali svi oblici avangarde, od kojih je ona ruska unikatna – skandinavski pjesnici rijetko crpe inspiraciju sa te strane – ovdašnji se parnas držao svoje samodovoljnosti i čvrsto ustrojenih nacionalno-romantičnih književnih modela. Osnovu mu drže formalno i stilski uglađeni predstavnici akademske poezije i veoma brojni nastavljači trubadurskog, idiličnog pjevanja. Nose u sebi „vedro životno osjećanje“, stoje blizu prirodi, polažu veliku pažnju u sitne detalje, a rijetki im protivnici zamjeraju na invaziji sljedbenika i epidemiji idile u doba ratnih strahota i razaranja. Rame uz rame sa akademcima i trubadurima, stoje pjesnici koje književna historija naziva građanski intimisti. Skepticizam i formalna elegancija udarni su pojmovi njihove poetike. Uglavnom se drže zatvorenih, propisanih sfera – domaćega neba i bogova, doma, porodičnih ozarenja. Mogli bismo reći da je riječ dom zajednički imenitelj svim ovim grupama. Kod idilista i građanskih intimista ona ima konkretno značenje, dok u onim nacionalno svjesnijim lirkim tvorevinama to je domovina – naše zemno uporište, kako pjeva Verner von Heidenstam – a naličnu upotrebnu vrijednost ima i u religioznoj lirici.
Prekinuti ove konzervativne i homogene literarne konvencije značilo je posumnjati u stožerne narodne moralne i socijalne vrijednosti. Svako eksperimentisanje u jeziku i formi proglašavano je za „nasilje nad jezikom, formalnu anarahiju, poetski boljševizam“ i gurano na marginu, te će, tako, ove tradicionalne versističke forme i poetski ideali zadržati prevlast i nakon procvata moderne. Upravo je u to vrijeme dodijeljena Nobelova nagrada (1916. god.) Eriku Axelu Karlfeldtu, nestoru ove tradicionalne lirike i velikom borcu protiv modernih strujanja.”
VERNER ASPENSTREM
To što čekate ne prolazi kroz predgrađa
Kao u jasnoj oktobarskoj noći
kad, krećući sa severa, leopardi
pocijepaju horizont,
kad puk se kupi na trgove da se moli
ili da samo blehne šutke.
Zašto blokirate prigradske ulice?
To što čekate ne prolazi kroz predgrađa.
Konju je falila jedna noga
Plaho istimaren ali staklastog pogleda
stoji jedan mrki ardenski konj
između lijeski na pašnjaku.
Konju fali jedna noga.
Ispod mrkog konja leži čovjek u bijelom mantilu,
veterinar ili možda konzervator.
Još jedna se konjska noga polagano svija.
Gledam, slutim, ali se ne miješam.
Pratim radnju nepomično: kolos se
ljulja i posrće, čovjeka će usmrtiti.
Jedini sam svjedok u lijepom pašnjaku,
u lijepom, glasovitom pašnjaku
u kojem se ljeti mogu i lješnici brati
i javlja se familija jednog risa,
savršena, vitka sjenka
što promiče između sna i budnosti.
BU SETERLIND
Hommage á Franz Kafka
Još jedan uzdah.
I kozje divne staze,
brjeg će se srušiti.
Potom
tutnji jedino u našim grobovima.
Na moru
za Sylviu Platt
Jednog je dana more nalično lavu
koji pokazuje kandže
i zatim ih vlači.
Neko stoji na obali
i uživa
što nije prepadnut.
Kao da se ono nesavladivo
nalazi
u kavezu nevidljivom.
TOMAS TRANSTREMER
Oluja
Putnik sreće nenadano stari
gorostasni hrast, nalik sopu skamnenjenom s krunom
lako povijenom prema mrkozelenkastom utvrđenju
septembarskog mora.
Severna oluja. Doba kad uzrijeva grozje
jarebike. Budan u tavnini osluškuje
trupkanje sazviježđa u štalama
visoko nad drvećem.
Dva grada
A sa naše strane, na tren, dva su grada,
jedan zamračen, okupiran od varvara.
U drugome gore lampe.
Svijetla obala hipnotiše onu crnu.
Ja plivam u transu
niz ljeskavu, tamnu vodu.
U blizinu slazi mukli pisak trube.
Prijateljski glas, kupi tvoj grob i odlazi.
April i tišina
Proljeće je pusto.
Baršunasti jarak
hmili s moje strane
bez odraza.
Jedino što svijetli
žuto je cvijeće.
Nošen sam u sjenci
poput violine
u futroli svojoj crnoj.
Ono što želim reći
cakli izvan domašaja
kao srebro
kod zakupca.
OFK Cetinje