Foto: ATV
Siniša Karan, kandidat donedavnog predsjednika Dodika, ima prednost manju od devet hiljada glasova. Nije prebrojano još oko 20 hiljada glasova, očekuje se ponavljanje izbora u više velikih sredina, CIK još nije proglasio konačne rezultate, ali Dodik, Orbán i SNSD jesu.
Piše: Ljupko Mišeljić
Prijevremeni izbori za predsjednika Republike Srpske održani u nedjelju, 23. novembra zasad nisu dali pobjednika, iako je stranka donedavnog predsjednika Milorada Dodika, Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) praktično proglasila pobjedu svog kandidata Siniše Karana.
Izbori su raspisani nakon što je Dodiku oduzet mandat jer je pravomoćno osuđen na godinu dana zatvora i šest godina zabrane obavljanja funkcije u tijelima vlasti zbog nepoštivanja odluka Visokog predstavnika međunarodne zajednice u BiH.
Prijeratni policajac Karan osobni je izbor Dodika za kandidata za predsjednika RS, a nakon rata obavljao je brojne dužnosti u sigurnosnom sektoru, uključujući i dužnost entitetskog ministra unutrašnjih poslova. Sada je ministar za visoko obrazovanje u vladi RS-a.
Prema preliminarnim rezultatima, bez glasova koji pristižu poštom i glasova birača u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Karan ima 8.431 glas više od Branka Blanuše iz Srpske demokratske stranke (SDS). SNSD je već u nedjelju uveče proglasio izbornu pobjedu.
“Jedna mirna noć za Republiku Srpsku. Malo ćemo da se radujemo, da slavimo. Idemo da ispraćamo Christiana Schmidta i one koji su napadali na Republiku Srpku i koji će definitivno biti poraženi”, rekao je Radovan Kovačević, portparol SNSD-a najavljujući proglašenje pobjede kandidata u nedjelju uveče. SDS je u to vrijeme saopštio da je trend veoma dobar i da bi uskoro mogli proglasiti pobjedu.
Prema podacima Centralne izborne komisije BiH Karan je nakon 99,72 posto obrađenih biračkih mjesta, dobio 50,3 posto glasova, a Blanuša 48,37 posto. Prvi sljedeći kandidat, od njih ukupno šest, dobio je manje od pola posto glasova. Nije prebrojano oko 20 hiljada glasova, a Blanušin SDS traži ponavljanje izbora u Doboju, Zvorniku i Laktašima zbog sumnje u prevaru.
O tim je nepravilnostima govorio i Želimir Nešković iz Blanušinog izbornog štaba. Prema preliminarnim rezultatima Blanuša je pobijedio Karana u najvećim gradovima, poput Banja Luke i Bijeljine, a Karan je pobijedio u skoro svim opštinama istočne Bosne, uz granicu prema Srbiji.
“Bilo je određenih nepravilnosti na koje smo prigovarali, naš pravni tim obrađuje neuralgične tačke. U Laktašima je jednoj gospođi oduzeto pravo glasanja zato što je neko već glasao za nju prije nego se prijavila, kao i za dva njena srodnika koji žive u Francuskoj i nisu uopšte na teritoriji Republike Srpske”, rekao je Nešković.
Medijski pejzaž u Republici Srpskoj je dinamičan, ali su uredničke politike i sadržaj podijeljeni po stranačkim linijama, a vlasništvo nad medijima nije transparentno, ističe se u ocjeni izbornog procesa
Milorad Dodik je u izbornoj noći proglasio pobjedu svog kandidata Siniše Karana. Suprotno njemu, Branko Blanuša istovremeno je rekao je da bi bez izbornih krađa pobjeda bila njihova. Oštećen je, smatra, za najmanje 15 hiljada glasova, pa će od Centralne izborne komisije tražiti ponavljanje izbora u pojedinim izbornim jedinicama.
Dan poslije izbora Dodik se osvrnuo na Blanušin izborni rezultat i zaključio da je tako dobar zahvaljujući glasovima oko 20 hiljada Bošnjaka. Ta ujdurma stranog faktora i “muslimanskog Sarajeva”, kako to opisuje Dodik, dovela je do tako dobrog rezultata opozicionog kandidata.
Govoreći o ponavljanju izbora u Doboju, najavio je investicije u taj grad i to iz zahvalnosti prema građanima Doboja koji su podržali kandidata njegove stranke. Govoreći o mjesnim zajednicama u kojima većinski žive Bošnjaci rekao je da će razmisliti dobro da li će u narednom periodu biti ulaganja u te zajednice, uz zaključak da možda i bude kako bi konačno promijenili mišljenje.
Nakon toga Dodik je otputovao u Budimpeštu gdje se sastao s mađarskim premijerom Viktorom Orbánom, a poveo je i Karana. Dodik je opet hvalio politiku mađarskog premijera i njegov odnos prema EU-u, Karana predstavio kao pobjednika izbora, a Orbán je prvi i dosad jedini inozemni političar koji je Karanu poslao čestitku nakon objave nepotpunih rezultata.
Saopštenje o predsjedničkim izborima objavili su Kancelarija OSCE-a za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR), Kongres lokalnih i regionalnih vlasti Savjeta Evrope i Evropski parlament. Smatraju da brojne njihove preporuke date ranije uopšte nisu uvažene, a to se posebno odnosi na zapaljivu retoriku, netoleranciju, te finansiranje kampanje, pristup izvorima finansiranja, sprečavanje zloupotrebe javnih resursa. Prednosti koje je uživao kandidat vladajuće stranke, uzevši u obzir legislativu o finansiranju stranaka iz javnih izvora, potpuno su neopravdane, upozoravaju oni.
“Kampanja se fokusirala na pitanja nacionalnog identiteta, a ne na konkretne društvene i ekonomske teme. Pored polarizirajućih narativa, kampanju su obilježili i neki slučajevi zapaljivog jezika, uprkos tome što je izborna administracija pozvala sve stranke da ne daju izjave koje bi mogle izazvati tenzije”, navodi se u saopštenju.
Okvir za finansiranje kampanje ne osigurava transparentnost ili odgovornost, a osim toga, zakon ne reguliše vođenje kampanje od strane trećih strana, što je suprotno međunarodnoj dobroj praksi, ističu. “Iako je izborna administracija razmatrala izborne pritužbe na otvoren i pravovremen način, dostupne su bile samo ograničene informacije o tome kako su slučajevi rješavani”, navodi se.
Medijski pejzaž u Republici Srpskoj je dinamičan, ali su uredničke politike i sadržaj podijeljeni po stranačkim linijama, a vlasništvo nad medijima nije transparentno, ističe se u ocjeni izbornog procesa.
“Dok su oba javna emitera ispunila zakonsku obavezu da kandidatima obezbijede besplatno vrijeme emitovanja tokom kampanje, javni emiter u Republici Srpskoj posvetio je većinu svog izbornog izvještavanja kampanji kandidata vladajuće stranke, što je negativno uticalo na povjerenje u njegovu nepristrasnost. Izborni zakon ne reguliše adekvatno online kampanju na internetu ili platformama društvenih medija”, ističe se.
O izborima se oglasilo i ministarstvo spoljnih poslova Rusije. Ono je zaključilo da su predsjednički izbori u RS-u pokazali da njeni građani nisu dozvolili da im se iskrivljava volja i izrazili podršku politici Milorada Dodika.
“Uprkos pokušajima destabilizacije političke situacije u Republici Srpskoj, inspirisani iz inostranstva, kroz grubu zloupotrebu pravosudnih i izbornih institucija Bosne i Hercegovine i nezakonito uklanjanje s vlasti lidera Srba u Bosni i Hercegovini, Milorada Dodika, građani tog entiteta odbili su da dozvole preoblikovanje svoje volje i još jednom izrazili čvrstu podršku patriotskoj liniji koju predvodi tim Milorada Dodika”, piše u saopštenju ministarstva.
Istraživanje predizborne kampanje koje je proveo Transparency International BiH pokazalo je da se na oglašavanje potrošilo najmanje 400 hiljada evra. Kampanja je SNSD koštala 329, a SDS 71 hiljadu evra.
Najveću ulogu u promociji tokom izborne kampanje imala je Radio Televizija Republike Srpske koja je funkcionerima SNSD-a u prvih 11 dana kampanje dala blizu 11 sati programa, a funkcionerima SDS-a sedam minuta i dvadeset pet sekundi.
Koalicija “Pod lupom” zabilježila je na izborni dan brojne nepravilnosti poput kršenja izborne šutnje, zabrane posmatranja izbora, nezakonite objave ispitivanja javnog mnijenja, biračka mjesta bez spiska članova biračkog odbora, potom i pritisak na birače, fotografisanje na biračkom mjestu, nepoštovanje procedura za izdavanje glasačkih listića i evidentiranje birača koji izlaze na glasanje.
Do zvaničnih rezultata i odluke Centralne izborne komisije Bosne i Hercegovine o ponavljanju izbora u četiri lokalne zajednice, građani Republike Srpske imaju priliku da posmatraju produženu izbornu kampanju i pripremu za opšte izbore u oktobru naredne godine.