Gradiška je opština sa jednom od najmnogbrojnijih romskih zajednica u Bosni i Hercegovini. Iako aktivni učesnici, društvenog i političkog života u ovoj lokalnoj zajednici gradiški Romi imaju mnogo razloga za nezadovoljstvo svojim položajem, ali posebno načinom na koji se lokalna vlast prema njima odnosi.
Saša Mašić, predsjednik Saveza Roma RS
Autor: Impuls
Saša Mašić, predsjednik Saveza Roma Republike Srpske odbornik je u Skupštini opštine Gradiška iz reda nacionalnih manjina. Kaže da aktuelna lokalna vlast slabo ima sluha za probleme ove zajednice, a još manje volje da pomogne, bar kada su u pitanju socijalno najugroženiji među njima. Udruženje koje on vodi i koje je dosada ostavrilo brojne projekte na poboljšanju uslova života gradiških Roma, ne može se pohvaliti saradnjom sa Opštinom Gradiška, koja je na najnižem nivou u proteklih nekoliko godina.
„Ne izlaze nam u susret i ne cijene nas, kao nacionalnu manjinu uopšte, ponašaju se često kao da u ovoj opštini i ne postojimo . U Gradišci imamo četiri nacionalne manjine za koje opštine mjesečno izdvaja po 400 maraka, da bi mogli platiti kancelariju ili neki kancelarijski materijal. To je mizerno i nedovoljno, a i to se odvaja od 20 hiljada maraka koliko je godišnje za nas predviđeno opštinskim Budžetom. Naše zahtjeve za pomoć najugroženijim odbijaju pod izgovorom da nema dovoljno sredstava u Budžetu. Mi imao razumijevanja, ali ne shvatamo da sredstava ima za neke druge stvari a za nas nema. Dovoljno je, ako vam kažem da se više izdvaja za azil za pse nego sa romsku populaciju u Gradišci“, kaže Mašić.
Kao primjer lošeg odnosa opštinske vlasti prema Romima navodi kako je Opština odbila njihov zahtjev za pomoć socijalno ugroženim porodicama prošle zime. Molili su za 80 paketa osnovnih namirnica za najugoženije koji zbog snijega i rekordno niskih neperature nisu bili u mogućnosti da obezbijede osnovne potrepštine za život. Uslijedio je negativan odgovor.
„Povodom vašeg zahtjeva za dodjelu jednokratne finansijske pomoći za nabavku prehrambenih paketa, obavještavamo vas da se istom ne može udovoljiti zbog trenutnog nedostatka sredstava u Budžetu opštine.“, stoji između ostalog u odgovoru koji su dobili.
Gotovo identičan odgovor uslijedio je i kada su tražili jednokratnu pomoć za obilježavanje Svjetskog dana Roma, 08.aprila ove godine. Zbog toga jedan od svojih najznačajnijih praznika, Romi Gradiške ovaj put nisu ni obilježili.
Opštine im je izašla u susret tako što su im dali autobus i dva vijenca za komemoraciju žrtvama ustaškog logora Jasenovac 22. aprila u Donjoj Gradini. Međutim, i to je učinjeno u „zadnji čas“ nakon mnogo problema i odbijanja, iako je to godinama unazad bila praksa.
S druge strane, vlast je znala za Rome i njihova udruženja onda kada su im na izborima bili potrebni njihovi glasovi. Umjesto da pomognu, kažu, ovi koji sada vrše vlast u Gradišci su zavađali Rome, stvarajući paralelna udruženje koja su im služila u izborne svrhe. Ispred tih udruženja, na izborima su za kandidate isticali svoje marionete, kojima nije bio cilj da predstavljaju svoju zajednicu nego da, zarad lične koristi, budu u službi vlasti, ili da odvuku glasove autentičnim predstavnicima nacionalnih manjina.
Saša Mašić se nije uklapao u takvu konstrukciju, ali bi ga nakon što je osvojio odbornički mandat svi voljeli u svojim redovima. On međutim kao odbornik nacionalnih manjina ne pripada ni vladajućem ni opozicionom bloku u opštinskoj Skupštini i kako kaže, zastupa isključivo interese svojih glasača i zajednice koju predstavlja.
To mu vlast i zamjera, jer bi skupštinskoj većini itekako dobra došla njegova podrška. Zauzvrat ne nude ništa od čega bi zajednica imala bilo kakve koristi.
„Ako bih ja bio u skupštinskoj većini, šta bi nacionalne manjine dobile od toga? Ništa. Bilo je raznih pritisaka na mene, ali šta mi imamo od toga ako u Opštini nije zaposlen niko od Roma, čak ni čistačica!? I nemaju namjeru nikoga od manjina da zaposle“, konstatuje Mašić.
Nezaposlenost, je inače, najveći problem i ove zajednice. Slobodno bi se moglo reći da su Romi kao nacionalna manjina i u tom pogledu najzapostavljeniji. Pojedini Romi rade u Gradskoj čistoći, jedna Romkinja je čistačica u školi, a jedna je zaposlena u Domu zdravlja i to je sve…. To je i glavni uzrok sve masovnijim migracijama ovih ljudi koji u potrazi za poslom odlaze u druge zemlje. Preko trideset odsto ih je proteklih godina otišlo u inostranstvo. Mnogi ljeti dolaze na odmor ili na vikend, ali sve rjeđe.
U Udruženju strahuju da će se vrlo skoro pripadnici ove etničke grupe u Gradišci moći prebrojati na prste jedne ruke. Zato aktivno i rade na projektima koji bi im olakšali život ovdje u njihovom zavičaju. Pored nezaposlenosti veliki problem su i loši uslovi za obrazovanje romske djece.
Dobijaju besplatne udžbenike za osnovnu školu. Ali to im, nije od velike pomoći, ako žive u lošim uslovima. Često u jednoj prostoriji od desetak kvadrata živi i po petoro djece i nemaju nikakve uslove za učenje. Roditelji nisu u mogućnosti ni da im omoguće sve ostalo osim udžbenika što je potrebno za školu.
Uspjeli su se izboriti za bespalatan upis u srednje škole, međutim, za udžebnike srednjoškolcima od vlasti nisu uspjeli dobiti sredstva. Nema sredstava ni za stipendije studentima, a srednjoškolci romske nacionalnosti su zahvaljući angažovanju Udruženja Roma, uspjeli dobiti stipendije od organizacije „Obrazovanje gradi BiH“ iz Sarajeva.
Međutim i pored svih problema koje imaju u Gradišci, poražavajuća je činjnica, koju ističu, da je položaj Roma u drugim opštinama na još nižem nivou.