Foto: EPA-EFE
Koliko je Vagnerovaca u Bjelorusiji i čijim interesima tamo služe, nakon što su poslije neuspjele pobune u junu 2023. otišli u tu zemlju.
Plaćenike ruske grupe Vagner, koji se nalaze u Bjelorusiji poslije neuspjele pobune u junu 2023. godine, snažno podržavaju bjeloruske snage bezbjednosti i propagandisti. Pored zastave Bjelorusije i zastava bjeloruskih organa reda, zastava Vagnerovaca se često može vidjeti na televizijskim slikama zajedničkih vježbi. Zamjenik ministra unutrašnjih poslova Nikolaj Karpenkov čak nosi značku sa Vagnerovim simbolima.
Krajem juna 2023. godine, šef Vagnerove trupe Jevgenij Prigožin, za koga se vjeruje da je poginuo u avionskoj nesreći, poveo je oružanu pobunu protiv ruskog vojnog vrha. Sa dijelom svoje privatne vojske krenuo je na Moskvu, ali je nakon posredovanja bjeloruskog lidera Aleksandra Lukašenka Prigožin otkazao marš. Obećano mu je da neće biti krivično gonjen ako ode u Bjelorusiju.
Danas u Bjelorusiji nije ostalo više od hiljadu Vagnerovih pripadnika. Većina i dalje živi u logoru u okrugu Osipovič u Mogiljovskoj oblasti. Ovo je u intervjuu za DW potvrdio Valerij Sačaščik, predstavnik Jedinstvenog prelaznog kabineta bjeloruske opozicione liderke Svetlane Tihanovske, koja živi u egzilu u Litvaniji.
Prema riječima stručnjaka za odbranu i bezbjednost, desetine plaćenika „koji traže stabilnost i sigurnost i koji su spremni da žrtvuju prihode” dobili su bjeloruske pasoše sa novim imenima i datumima rođenja i prijavili se u bjeloruske trupe. Ali Sačaščik vjeruje da Lukašenko „nema ništa posebno da ponudi čime bi mogao da namami Vagnerove plaćenike“. Bjeloruske plate znatno su ispod onih, na koje su navikli u Rusiji.
Od Bjelorusije do Rusije i Afrike
Sačaščik stoga pretpostavlja da će još Vagnerovih plaćenika napustiti Bjelorusiju. „Bjelorusija je za njih samo privremeno rješenje. Mnogi su potpisali ugovore sa raznim službama u Rusiji, a neki su otišli u Afriku. U Bjelorusiji više nema toliko plaćenika da bi mogli da utiču na tok događaja u toj zemlji“, rekao je Sačaščik.
Opozicioni političar smatra da je primanjem Vagnerovih trupa Lukašenko samo želio da se istakne kao „mirotvorac koji je spasao Rusiju”. Ali ništa od toga nije dobio. Samo su se pogoršali odnosi sa šefom ruske države Vladimirom Putinom, koji nije mogao da toleriše da neko pokušava da se pravi jači i pametniji. „Dolazak Vagnerovih plaćenika u Bjelorusiju izazvao je veliku napetost u društvu i otpor čak i među oružanim snagama“, naglašava on.
Što se tiče bjeloruskih trupa koje aktivno podržavaju Vagnerove plaćenike, Sačaščik kaže da oni dijele njihovu ideologiju „ruskog svijeta“. Istorijski koncept, prvobitno zasnovan na ideji jezičkog i etničkog jedinstva, postao je dio ideologije Kremlja u deformisanom obliku i korišćen je kao izgovor za napad Rusije na Ukrajinu.
„Korisno političko oruđe”
Ekspert Finskog instituta za međunarodne poslove Grigorij Nižnikov ističe da Minsk Vagnerove plaćenike vidi kao „korisno političko oruđe”. Lukašenkov režim bi mogao da ih koristi za obuku sopstvenih bezbjednosnih snaga, ali i kao „faktor zastrašivanja” u predizbornoj kampanji.
Ali i Kremlj ima koristi od prisustva plaćenika u Bjelorusiji. Pošto su skoro sve ruske trupe, koje su tamo stacionirane od kraja 2021. povučene i premještene na ukrajinski front, Putin se oslanja na Vagnerove plaćenike kao moguće borbene jedinice u hitnim slučajevima.
„Putinu je važno da za svaki slučaj zadrži bar izvjesno prisustvo u Bjelorusiji. Mislim da ga proganja paranoja obojenih revolucija i pomisao da Zapad može da sruši svaku prorusku vladu u regionu”, rekao je ekspert. Smatra da su plaćenici naučili iz „lekcije ljeta 2023.“. Jasno im je da ih čeka smrt, ako se ne povinuju naređenjima Kremlja.
U Lukašenkovom interesu
Politikološkinja Rosa Turarbekova takođe smatra da Vagnerovi plaćenici, koji su ostali u Bjelorusiji, više ne vjeruju da mogu da „učestvuju u velikoj političkoj igri“. U jednoj su već učestvovali i jedva preživjeli, rekla je ekspertkinja.
Ona takođe naglašava da Aleksandra Lukašenka zanima vojno iskustvo muškaraca, ali prije svega „njihovo iskustvo sa terorom”. Ona vjeruje da bjeloruski vladar želi „vojsku i policiju sa boljim iskustvom” jer se plaši ponavljanja masovnih protesta kao poslije predsjedničkih izbora 2020, koje je lažirao.
Sa ideološke tačke gledišta, prema ekspertkinji, Vagnerova trupa služi Lukašenkovom režimu kao kontrast demokratskoj opoziciji, koja je za cilj proglasila pristupanje Bjelorusije Evropskoj uniji. Turarbekova kaže da u Bjelorusiji ima „otvorenih pristalica ruskog svijeta“, uključujući zamjenika ministra unutrašnjih poslova Nikolaja Karpenkova, koji „razmišljaju o budućnosti nakon Lukašenka i, naravno, budućnost povezanu sa Rusijom”.