Ova godina je godina politički važnih i ljudski tragičnih okruglih jubileja koji su u potpunosti oblikovali region bivše Jugoslavije u proteklih 20 godina. I u te dvije decenije bilo je događaja koji su znali podgrijati političku arenu i prouzrokovati politički ekstremizam, radikalni nacionalizam, pa i nasilje.
Sjetimo se nasilja pri polaganju kamena temeljca za obnovu džamije Ferhadije 2001. i 2002. godine. Sjetimo se divljanja prilikom bombardovanja Miloševićevog režima 1999. godine, ili prilikom hapšenja pojedinih ratnih zaločinaca sve do skoro. Sjetimo se i napada na povratnike posebno intezivnih između 1996. i 2000. godine, i posebno u podrinjskim opštinama. Ne treba zaboraviti vrlo nasilna razračunavanja između navijačkih grupa. Kada se pogleda javno dostupna statistika vidimo generalno tri perioda interetničkih nasilja i napada na povratnike u RS. Period intezivnog postratnog nasilja, kako individualnog tako i grupnog između 1996. i 2003. godine. Zatim period relativnog odsustva i politički manje značajnih interetničkih incidenata između 2003. i 2007. godine. I period od 2007. godine na ovamo u kojem su interetničko nasilje i napadi u porastu, a u ovoj i prošloj godini u kulminaciji. No, krenimo unazad.
Mislim da je važno shvatiti da se interetničko nasilje i napadi na povratnike u zadnjih 7-8 godina dešavaju u bitno drugačijem političkom pa i kulturno-memorijskom kontekstu nego u neposrednom postratnom periodu. Današnje nasilje na ulicama opština i gradova u RS je direktna posljedica revitalizacije pansrpske ultra-nacionalističke ideologije i politike 90tih koju je Dodik uveliko vratio u život zajedno sa političkom, intelektualnom i bezbjednosnom elitom Beograda i Banja Luke. Nosioci današnjeg nasilja su mladi ljudi koji se ne sjećaju ni Jugoslavije, ni komšija druge vjere ili identiteta, ali ni rata, pa ni neposrednog postratnog perioda. Ali ti mladi ljudi su odrastali i školovali se u jednom etno-ekskluzivnom, klerikalnom i ultra-nacionalističkom okruženju dejtonske RS i BiH.
Broj napada mladih srpskih nacionalista i etno-fašista na građane koje na ulicama ili u lokalima identificiraju kao Bošnjake ili muslimane je u značajnom porastu zadnjih godina. Evo nekih skorijih i medijski poznatijih napada na etno-vjerskoj osnovi:
- brutalni fizički napad i povrijeđivanje Almira Okića i još dva mladića Bošnjaka ili muslimana ispred pekare Kozara (Prijedor, avgust 2015.)
- fizički napad na dva mladića Bošnjaka ili muslimana u prijedorskom kafiću zbog majice sa imprintom zvanične državne zastave BiH (Prijedor, avgust 2015.)
- fizički napad na kolonu svatova zbog zastave Republike BiH koju je kolona nosila (Prijedor, juli 2015.)
- bacanje kamena na vjernike tokom ramazanskog iftara u dvorištu Čaršijske džamije (Prijedor, juli 2015.)
- brutalni fizički napad na Nerku Hanifića i urezivanje srpskog nacionalističkog simbola krsta sa 4 ocila ili tzv. 4 S (Kotor Varoš, juli 2015.)
- fizički napad na glavnog imama u Bosanskom Novom (Bosanski Novi, decembar 2013.)
- podmetanja požara na kući porodice Nožinović (Zvornik, avgust 2013.)
- fizički napad na Nezira Dardagana za vrijeme Bajramskih praznika (Zvornik, avgust 2013.)
- napad na vjernike banjalučke Sefer-begove džamije za vrijeme molitve (Banja Luka, septembar 2011.)
- fizički napad na šezdesetgodišnjeg Sakiba Velagica kod Džedid džamije u Janji (Bijeljina, decembar 2007.)
Porast etno-vjerski motivisanog nasilja je evidentan i prema zbirnim podacima Međureligijskog vijeća Bosne i Hercegovina o broju prijavljenih napada na vjerske objekte i groblja u BiH. Tako je u periodu novembar 2010. – oktobar 2014. godine u RS zabilježeno 69 napada na objekte IVZ-a, 13 napada na objekte SPC-a, 7 napada na objekte Katoličke crkve, 1 napad na objekat Jevrejske zajednice i 1 napad na objekat Adventističke crkve. U istom periodu u FBiH je zabilježeno 39 napada na objekte SPC-a, 25 napada na objekte Katoličke crkve, 8 napada na objekte IVZ-a i 4 napada na objekte Jevrejske zajednice.
Ključ je u internacionalizaciji problema i skretanju pažnje američke politike na BiH i sve slabosti Dejtona. Vrlo je važno da političke i ulične reakcije na događanja u RS ne budu ni slične onoj tragičnoj reakciji mladića u Zvorniku, kada je smrtno stradao policajac. Važno je da se u FBiH i Sarajevu obuzdaju radikalni nacionalisti poput Alispahića, fantazerski portali kao što je saff.ba, kockari i plaćeni izvođači poput Tokića. Provokatori koji će svojim reakcijama i fantazmima najviše naštetiti Bosni i njenim građanima, legitimišući sve etno-fašističke poteze i propagandu Dodikovog režima, koja ljudima u RS prodaje strah od Bošnjaka, kriminalizira građane u FBiH kao teroriste, džihadiste i islamiste i propagira nemogućnost zajedničkog života. Važno je da građani i mediji u BiH sačuvaju pribranost, objektivnost, građansku kritičnost i sekularnost u svojim reakcijama. Ali i da maksimalno internacionaliziraju sve napade, govore mržnje, diskriminaciju, incidente i nasilja, te izvrše pritisak na državne organe BiH i međunarodnu zajednicu da što prije počnu koristiti institucionalne mehanizme zaštite građana i države BiH.
Ima tu i hronološki starijih, ali jako dobro dokumentovanih napada, pa i ubistava, evo nekih:
- organizovani fizički napad na goste prilikom nove ceremonije postavljanja kamena temeljca za obnovu banjalučke džamije Ferhadija (Banja Luka, maj 2002 ceremonija je okončana zbog daleko većeg prisustva i nagažovanosti policije nego prethodne godine)
- organizovani fizički napad i kamenovanje stotinjak gostiju prilikom postavljanja kamena temeljca za obnovu banjalučke džamije Ferhadije, kada je na smrt pretučen Murat Badić (Banja Luka, maj 2001 zbog čega je cijeli događaj prekinut)
- ubistvo šesnaestogodišnje Melihe Durić (Vlasenica, 11. juli 2001 na dan polaganja kamena temeljca za izgradnju spomenika i memorijalnog centra u Potočarima posvećenog žrtvama genocida u Srebrenici)
- bačena ručna bomba na kuću Halilović Hajrudina (Bijeljina, juni 1999)
- napad na Hajrudina Ademovića i Jasmina Memišević u naselju Koraj dok su obilazili svoje kuće (Lopare, juni 1999)
- više incidenata pucanja iz vatrenog oružja na Bošnjake koji su obrađivali parcele u reonu njive Matjevača, iz pravca sela Mirosavci (Lopare, tokom aprila 1999)
- bačena bomba na kuću Hamidović Ibre neposredno uz ugostiteljski objekat “Grad” u blizini vodotornja i gradske tržnice (Bijeljina, april 1999)
- aktivirana eksplozivna naprava (ručna granata) na kuću imama Hasana ef. Okanovića (Bijeljina, april 1998)
- oružani napad na grupu Bošnjaka koji su krenuli traktorom na izvlačenje ogrijevnog drveta u mjestu Laze, pri čemu su dvije osobe ubijene a jedna lakše ranjena (Zvornik, avgust 1997)
- napad na autobus građana Bošnjaka koji su posjetili svoje domove u Vlasenici (Vlasenica, juni 1997)
- ranjavanje Adema Vejzovića u selu Jusići iz puškomitraljez M-84 iz pravca sela Androvići (Zvornik, januar 1997)
- neosnovano hapšenje i zlostavljanje Fejze Karića u mjestu Caparde (Zvornik, decembar 1996)
- ubistvo Mehmeda Arnautovića u naselju Gajevi dok je pomagao povratnicima da se smjeste u svoje domove (Lopare-Čelić, novembar 1996)
- napad, teško povređivanje i razbojništvo nad Ibrahimom Ibralićem u Zvorniku (Zvornik, avgust 1996)
- organizovani fizički napad na tridesetak povratnika Bošnjaka/Muslimana u selu Mahala kod Osmaka (Kalesija) kada je na smrt pretučen Muradif Alić a još 18 ljudi povrijeđeno (Osmaci, avgust 1996).
Mislim da je važno shvatiti da se interetničko nasilje i napadi na povratnike u zadnjih 7-8 godina dešavaju u bitno drugačijem političkom pa i kulturno-memorijskom kontekstu nego u neposrednom postratnom periodu. Današnje nasilje na ulicama opština i gradova u RS je direktna posljedica revitalizacije pansrpske ultra-nacionalističke ideologije i politike 90tih koju je Dodik uveliko vratio u život zajedno sa političkom, intelektualnom i bezbjednosnom elitom Beograda i Banja Luke. Nosioci današnjeg nasilja su mladi ljudi koji se ne sjećaju ni Jugoslavije, ni komšija druge vjere ili identiteta, ali ni rata, pa ni neposrednog postratnog perioda. Ali ti mladi ljudi su odrastali i školovali se u jednom etno-ekskluzivnom, klerikalnom i ultra-nacionalističkom okruženju dejtonske RS i BiH. Jednostavno etno-fašizam i nacionalizam se iz dejtonskog regulatornog okvira preliva u škole, u džamije i crkve, u udžbenike, u retoriku političara, na internetske forume i male ekrane, a onda odatle dalje curi na zidove, školska dvorišta, stadione i ulicu. Kako mladić koji je odrastao na ultra-nacionalističkim interpretacijama istorije i književnosti, uz nacionalističke i fantazerske govore nekog religijskog autoriteta ili na mrzilačkim ili rasističkim govorima Rajka Vasića, Bećkovića, Alispahića ili Dodika može ostati imun na nacionalizam i fašizam. Nikako, oni će njega vjerovatno politički formirati, jer taj mladić ne može da dođe u dodir sa alternativom, a kada i dođe odbija je jer se ta alternativa nikako ne može uklopiti u ono naučeno, u šta su ga indoktrinirali.
Zato u današnjem nasilju u RS vidim ne samo incidente već indirektnu ili indukovanu političku mobilizaciju koja je sasvim logičan ishod opasne populističke i fašističke politike koju vode Dodik i elita u RS. Šta dejtonske političke strukture mogu ponuditi mladim ljudima? Svjedoci smo i oficijelnih režimskih kampanja poništavanja prebivališta u RS, diskriminacija institucija prema nesrbima, intezivnog govora mržnje, nacionalističkog elitizma, prezir prema drugačijima, oficijelnih i neoficijelnih glorifikacija rata i masovnih zločina nad Hrvatima i Bošnjacima u RS, te negiranja genocida. Da li može gore od ovoga? Naravno da može! Govor mržnje i nasilje za krst časni i slobodu zlatnu su ništa više nego politički obrasci koji se u RS u posljednjih 7-8 godina sele sa TV ekrana, iz usta političara i javnih ličnosti, iz zvaničnih institucija, sa uličnih grafita i navijačkih parola, direktno na naša tijela. I onda dobijamo strah, teror, razbijene glave i izbodena tijela. Istraživanja u BiH govore da su danas mladi najmanje privrženi ideji pomirenja i suživota, za razliku od onih veterana koji su iskusili svu bijedu i kriminal rata. Ova godina sa svojim krvavim jubilejima je samo poslužila kao lakmus papir stvarnog političkog i bezbjednosnog stanja u RS i Bosni i Hercegovini. A donekle i prošla godina sa svojom stogodišnjicom sarajevskog antentata i Prvog svjetskog rata, podizanjem krsta na Zlatištu, februarskim demonstracijama pokazala je koliko je tragično, kriminalno, diskriminatorno i nestabilno stanje u BiH, naročito u RS. Zadnje dvije godine su zaista pokazale sve slabosti dejtonske političke strukture. Ovo stanja konačno međunarodnim zvaničnicima govori da Dejton jeste zaustavio pucanje i ubijanje, ali nije porazio ultra-desničarske, nacionalističke i etno-fašističke ideologije, naročito ne ideologiju pan-srpstva i srbijaniziranja Bosne i Hercegovine. Nije donio katarzu bosanskim Srbima i odricanje od politika Miloševićevog režima. Ali nije donio ni odricanja od slično tragičnih i nacionalističkih politika Herceg-Bosne i kroatiziranja Bosne i Hercegovine. Nažalost ove godine su svima u lice rekle da Dejton nikako nije baš onakav mirovni uspjeh međunarodne zajednice kakvim se voli prikazivati od strane međunarodnih zvaničnika. Dejton je zamrznuo konflikt i nije donio istinski mir i pomirenje među građanima Bosne i Hercegovine.
U ovoj godini nam ostaje još jedan veliki jubilej, a to je upravo 21. novembar, dan parafiranja Dejtona. Ali imamo i najavljeni referendum u RS o Sudu i Tužilaštvu BiH i još veće osamostaljivanje i odvajanje pravno-političkog sistema RS od Bosne i Hercegovine. Naredne godine nas čekaju lokalni izbori i možda neki novi referendumi u RS. Bitno je predvidjeti u kojem pravcu će se razvijati politički kontekst u RS, jer je cijela BiH i svaki njen građanin ustvari zarobljenik politike u RS i indirektno politike u Beogradu. U političkom smislu Bosna i Hercegovina je jednako RS plus „političko resto“, koje je od 1992. do 1995. bilo 28%, a nakon toga 51% teritorije BiH. Ako u RS ne dođe do promjene ne samo vlasti, već i do promjene cijele paradigme Dejtona, vjerujem da će naredne dvije godine obilovati dramatičnim političkim i bezbjednosnim incidentima, koji će odvesti zemlju, ne u rat, ali sigurno u oružani sukob niskog inteziteta. Policija, institucije i političke snage u RS koje budu sljedile sadašnju Dodikovu vlast u RS ili postojeću političku paradigmu jake i samostalne RS, neće ništa bitnije učiniti na sprečavanju incidenata i sukoba, već će ih samo rasplamsavati. Kako bude sve manje javnog novca u RS i kako se krivični procesi protiv Dodika i njegove kamarile budu sve više razvijali, etno-fašistička retorika i secesionizam njegove politike će se samo usijavati. Javnost u RS će se polarizovati, ali i mobilisati po šablonu istinskih patriota i izdajnika srpstva i RS-a, koji šuruju sa „Turcima“ i „Alijom“. Stepen medijske, političke i ulične mobilizacije srpskih ekstremnih nacionalističkih organizacija u RS, se već sada povećava, a u naredne dvije godine će doživjeti pravu uličnu ekspanziju. Takvih organizacije je već sada oko 8, dva folklorno-militaristička četnička ravnogorska pokreta, zatim srpski narodni pokret „1389“, ostaci i frakcije „Nacionalnog stroja“ i srpskih narodnih pokreta „Naši“ i „Obraz“, zatim grupa „Patriot boys“, grupa „Krv i čast“, frakcija „Combat 018“, te fragmentarne grupice neonacističkih skinhedsa i sljedbenika Mite Ljotića koji se kreću u strukturama ili na marginama navijačkih grupa. Same navijačke grupe u RS su predškolski programi za ulazak klinaca dublje u to crnilo etno-fašističkih grupacija i organizacija. Javnost se već uvjerila kako Dodik instrumentalizira kriminalce kao što je Goran Suvara i ekstremnu nacionalističku organizaciju „SNP 1389“ za uličnu i medijsku borbu protiv neistomišljenika i etno-fašističku mobilizaciju mladih. Ova organizacija je jedna od najprisutnijih i najrazgranatijih srpskih ekstremnih grupa. Skoro je srpski narodni pokret „Izbor je naš“ i njegov vođa Dane Čanković je pozivao građane na događaj podizanje ruske zastave i intoniranja ruske himne pred prostorijama te organizacije, koje se zaista i desilo 15. oktobra. Tri dana je hodio Banjalukom i na razglas puštao rusku himnu i srpske rojalističke i četničke pjesme, podižući ruski sentiment među gladnim stomacima.
Da li može gore od ovoga? Može, naravno da može. A da li se ova radikalizacija može sprečiti i preduprediti. Naravno da može. Ključ je u internacionalizaciji problema i skretanju pažnje američke politike na BiH i sve slabosti Dejtona. Vrlo je važno da političke i ulične reakcije na događanja u RS ne budu ni slične onoj tragičnoj reakciji mladića u Zvorniku, kada je smrtno stradao policajac. Važno je da se u FBiH i Sarajevu obuzdaju radikalni nacionalisti poput Alispahića, fantazerski portali kao što je saff.ba, kockari i plaćeni izvođači poput Tokića. Provokatori koji će svojim reakcijama i fantazmima najviše naštetiti Bosni i njenim građanima, legitimišući sve etno-fašističke poteze i propagandu Dodikovog režima, koja ljudima u RS prodaje strah od Bošnjaka, kriminalizira građane u FBiH kao teroriste, džihadiste i islamiste i propagira nemogućnost zajedničkog života. Važno je da građani i mediji u BiH sačuvaju pribranost, objektivnost, građansku kritičnost i sekularnost u svojim reakcijama. Ali i da maksimalno internacionaliziraju sve napade, govore mržnje, diskriminaciju, incidente i nasilja, te izvrše pritisak na državne organe BiH i međunarodnu zajednicu da što prije počnu koristiti institucionalne mehanizme zaštite građana i države BiH. Država BiH ima i Ministarstvo sigurnosti, i SIPA-u, i Tužilaštvo i Sud, ali i OSA-u i Oružane snage BiH. Važno je pritisnuti elitu u Sarajevu da pusti bezbjednosnim profesionalcima u tim institucijama da konačno počnu raditi i primjenjivati krivični i druge zakone BiH u najboljem interesu BiH i njenih građana.
Impulsportal
