Julia Pareci iz domorodačke zajednice Pareci stoji ispred kukuruznog polja zasađenog u indijskom rezervatu u blizini grada Conkuista do Oeste Brazil. Foto: Ueslei Marcelino Reuters
Pre dolaska Kolumba u Ameriku 1492. godine, u Južnoj i Severnoj Americi živelo je napredno autohtono stanovništvo, koje je brojalo više od 60 miliona ljudi. Nakon nešto više od jednog veka kasnije, taj broj je pao na samo oko 6 miliona stanovnika. Evropski kontakti doneli su sa sobom, ne samo rat i glad, već i bolesti, poput velikih boginja, koje su desetkovale lokalno stanovništvo. Nova studija, objavljena u časopisu Quarternari Science Reviews (Kvartarni naučni pregled) pokazuje da je to smanjenje veličine populacije bilo toliko drastično, da je dovelo do nastanka “malog ledenog doba” – doba globalnog zahlađenja koje se desilo između 16. veka i sredine 19. veka.
Istraživači sa Univerzitetskog koledža u Londonu otkrili su da su, nakon brzog pada stanovništva, velika područja vegetacije i poljoprivrednog zemljišta napušteni. Drveće i ostala flora, koja je ponovo naselila neobrađenu poljoprivrednu zemlju, počela je da apsorbuje više ugljen-dioksida i da ga zadržava u zemljištu, uklanjajući toliku količinu gasova staklene bašte iz atmosfere da je prosečna temperatura planete pala za 0,15 stepeni Celzijusa. Klimatski stručnjaci obično gledaju na industrijsku revoluciju kao prvi izvor direktnih ljudskih uticaja na klimatske promene. Ali, ova nova studija pokazuje da su efekti ljudskog ponašanja na klimu započeli 250 godina pre početka industrijske revolucije. “Ljudi su izmenili klimu pre nego što je počelo spaljivanje fosilnih goriva”, rekao je glavni autor studije Alekander Koch za Business Insider. “Spaljivanje fosilnog goriva je samo još ubrzalo taj proces.”
Stručnjaci već dugi niz godina pokušavaju da kvantifikuju obim pokolja autohtonih američkih naroda u Sjevernoj, Centralnoj i Južnoj Americi. Glavni problem u dobijanju tih podataka je u tome što ne postoje popisni podaci ili zapisi o broju stanovnika, koji bi pomogli naučnicima da utvrde koliko je ljudi živelo u tim područjima prije 1492. godine. Kako bi procenili broj stanovnika celog tog područja, istraživači se često oslanjaju na kombinaciju svedočanstava evropskih očevidaca i zapisa o “encomienda”, danku koji su potlačeni narodi plaćali kolonijalnim vlastima. Ali nijedan od ova dva način merenja nije precizan – prvi ima tendenciju da precenjuje veličinu populacije, jer su rani kolonizatori hteli da pruže uvećanu veličinu bogatstva novootkrivenih zemalja, kako bi dobili sredstva za dalje pohode od evropskih finansijera. Drugi metod proučava sistem plaćanja danka kolonizatorima, ali taj sistem je uspostavljen tek nakon što su mnoge epidemije bolesti već značajno smanjile domicilnu populaciju, ukazuju autori nove studije. Nova studija uvodi potpuno novu metodologiju: istraživači su podelili Severnu i Južnu Ameriku na 119 regija, pa su zatim detaljno proučili sve ranije objavljene procene predkolumbovskih populacija, u svakoj od njih. Na taj način, autori su izračunali da je oko 60,5 miliona ljudi živelo u obe Amerike, pre kontakta sa evropljanima.
Kada su Koch i njegove kolege (autori nove studije) sumirali sve podatke, došli su do zapanjujućeg zaključka. Između 1492. i 1600. godine, 90% autohtonog stanovništva u Americi je umrlo. To znači da je oko 55 miliona ljudi poginulo zbog nasilja i umrlo zbog nikad pre viđenih patogena kao što su velike boginje, male boginje i grip. Prema ovim novim proračunima, broj poginulih iznosio je oko 10% ukupne populacije Zemlje u to vreme. To je više ljudi nego današnja populacija Njujorka, Londona, Pariza, Tokija i Pekinga. Nestanak tolikog broja ljudi značio je smanjenje poljoprivredne proizvodnje. Koristeći nove procene populacije i procene o tome koliku površnu obradive zemlje su autohtoni stanovnici koristili po glavi stanovnika, autori studije su izračunali da su domorodačke populacije obrađivale oko 62 miliona hektara (239.000 kvadratnih milja) zemljišta pre evropskog kontakta. I količina zemlje koja se obrađivala je, takođe, opala za oko 90%, na samo 6 miliona hektara (23.000 kvadratnih milja) do 1600. godine. Vremenom je drveće i ostala prirodna vegetacija preuzela tu, prethodno obrađivanu, zemlju i počeli su da apsorbuju više ugljen-dioksida iz atmosfere nego što je to činile biljke koje su gajene u poljoprivredne svrhe..
Ugljen-dioksid zadržava toplotu u atmosferi planete (to je ono što ljudska aktivnost sada emitira u neviđenoj meri), ali biljke i drveće upijaju taj gas, kao normalni deo procesa fotosinteze. Dakle, kada je prethodno obrađeno zemljište u Severnoj i Južnoj Americi – po površini skoro jednako veličine Francuske – pošumljeno drvećem i ostalom florom, nivo atmosferskog ugljen-dioksida je opao. Podaci dobijeni analizom leda sa Antarktika, a koji datira iz kasnih 1500-ih i 1600-ih godina, potvrđuju smanjenje ugljen-dioksida.Taj pad CO2 je bio dovoljan da smanji globalne temperature za 0,15 stepeni celzijusa i doprinese enigmatskom globalnom trendu hlađenja zvanom “malo ledeno doba”, tokom kojeg su se glečeri širili.
Kochovo objašnjenje nije ubedilo sve naučnike. “Istraživači verovatno preuveličavaju svoj slučaj”, rekao je Joerg Schaefer koji radi u Zemaljskoj opservatoriji Lamont-Doherti pri Univerzitetu Kolumbija. “Apsolutno sam siguran da ovo istraživanje ne objašnjava uzrok promene nivoa ugljen-dioksida u atmosferi i promenu temperature u tom periodu.” Koch smatra da je pad udela ugljen-dioksida u atmosferi mogao biti uzrokovan drugim, prirodnim faktorima, kao što su vulkanske erupcije ili promene u solarnoj aktivnosti. Ali on i njegove kolege zaključili su da smrt 55 miliona autohtonih Amerikanaca objašnjava oko 50% ukupnog smanjenja atmosferskog ugljen-dioksida. “Dakle, potrebne su vam i prirodne i ljudske snage da objasnite pad”, rekao je on.
Koch je rekao da rezultati revidiraju naše razumijevanje o tome koliko dugo ljudska aktivnost utiče na klimu Zemlje. “Ljudske akcije u to vreme izazvale su pad atmosferskog CO₂ koji je hladio planetu mnogo pre nego što se ljudska civilizacija bavila idejom klimatskih promena”, napisali su on i njegovi koautori.Oni su upozorili da, ako se sličan događaj pošumljavanja dogodi danas, to ne bi učinilo mnogo da ublaži trenutnu stopu zagrevanja Zemlje. Pad atmosferskog ugljen-dioksida koji se dogodio u 17. veku jednak je emisiji štetnih gasova, nastalih korišćenjem fosilnih goriva, u periodu od samo tri godine danas, rekao je Koch.”Ne postoji način da se smanje emisije gasova nastalih korišćenjem fosilnih goriva”, rekao je on, dodajući da stvaranje novih i obnova starih šuma, međutim, i dalje ostaje izuzetno značajna mera u borbi za smanjenje štetnih gasova u atmosferi.
Izvor BUSINESS FRANCE
Autor: AYLIN WOODWARD