Potrebno je mnogo hipokrizije, cinizma, prešućenog, krivo izgovorenog, mnogo sljepila, poslušnosti i napokon laži, da bi se održavala takozvana društvena ravnoteža. Ta „društvena ravnoteža“ jednih često znači haos za druge. Dugo i ugodno trajanje jednih često znači mizeriju drugih. Ako neko zna nešto o tome, onda je to Evropa i njena imperijalna nasljednica, Sjedinjene američke države.
Djeca naših gospodara biće gospodari naše djece – eto kako funkcioniše istorija u kojoj smo uprkos svemu skloni tražiti pravdu i viši smisao. Tako funkcioniše svijet u inerciji, u toj čuvenoj „ravnoteži“. Ponekad se, međutim, desi nešto što jeste, ili može postati, prijetnja takvom poretku. Tada moć skida sve ideološke maske i ukazuje se kao ono što uistinu jeste: zvijer. Ako baš hoćete: zvijer iz bezdana propale ljudskosti.
Jednom kada je takozvani „ekvilibrijum“ poremećen, u vremenu krizâ kakva je ova posljednja, kako je zovu „izbjeglička“, stvaraju se pukotine kroz koje se probiju djelići istine o društvima koja su do juče djelovala kao uzorita, čak idilična. Vremena krize su ogledalo koje prikazuje nenašminkano lice gospodara.
Vremena krize su ona u kojima inherentna gnusoba postane očigledna. Pa se onda ta gadost više gledati ne može.
Takva gnusoba je odbijanje bogatih evropskih nacija da prime izbjeglice. Takva gnusoba je, takođe, i odbijaje bogatih arapskih nacija da prime izbjeglice. Takva gnusoba je međusobno optuživanje jednih i drugih, morbidna licitcija brojevima unesrećenih, pozivanje na nehumanost drugih kojom se nastoji opravdati vlastita nehumanost.
Takva gnusoba bilo je odbijanje da se izbjeglice nazovu pravim imenom, upornost da se oni zovu „migrantima“. Takva gnusoba je mađarski zid. Takva gnusoba je slovačka poruka kako će „primiti samo izbjeglice hrišćane“. Takva gnusoba su poruke da su izbjeglice „opasnost za hrišćansku Evropu“. Sama takva Evropa najveća je opasnost za hrišćansku Evropu. Ako takvo što, ta „hrišćanska Evropa“ uopšte više postoji, osim kao muzej za čiji obilazak današnji Evropljani naplaćuju ulaznice. Današnja Evropa ne samo da je izdala vrijednosti hrišćanske Evrope, ako je takvo što ikada postojalo, nego i sve vrijednosti Francuske revolucije, na kojoj je utemeljena sekularna, demokratska Evropa – ako je i takvo što ikada postojalo. Pa dobro, reći ćete: ako ova današnja nije ni hrišćanska ni ona sekularna, post-hrišćanska Evropa, koja Evropa onda ona jest? Odgovor je očit: ista ona koja je bila i 1941. godine: pre-hrišćanska, paganska Evropa. Evropski fašizam bio je i jeste dokaz da se Evropa nikada nije riješila vlastitog paganstva.
Takva gnusoba je, napokon, uslužno, isprazno, lažljivo medijsko i kolumnističko lelekanje nad sudbinom izbjeglica, u kojem izostaje osuda onoga što je izbjeglice primoralo na bijeg.
“Ko ne želi govoriti o kapitalizmu, taj neka šuti i o fašizmu”, glasi velika misao Maxa Horkheimera, kojom je ovaj upozorio na činjenicu da je fašizam bio ne samo produkt, nego posljednja linija odbrane kapitalizma u krizi. Shodno Horkheimerovom nauku, valja reči:svaki od naših intelektualaca, pisaca i novinara koji (zbog toga što im se ne isplati, nije oportuno, neće se dopasti stranim ambasadama sa čijim osobljem se rado druže i čije prijeme u veselju posjećuju, a osim toga i ne pomaže u nastojanju da se dobiju studijska putovanja i iznad svega grantovi, ah grantovi!) nije spreman govoriti o američkoj i evropskoj imperijalnoj, pljačkaškoj, zločinačkoj politici koja uzrokuje haos na Bliskom istoku, neka ćuti i o načinima na koji Imperij rješava neželjene posljedice krize koju je sam izazvao. Kada američki dronovi ubijaju muslimansku djecu, nećemo reći Obami da je ubica, nećemo o konkretnoj krivici konkretnih zapadnih lidera koji pale, ruše i ubijaju, pa se tom njihovom neprekinutom nizu zločina tepa „spoljna politika“, je li? Ali ćemo se zato rasplakati nad fotografijom dječaka koji se utopio bježeći pred užasima njihove „spoljne politike“, ali hoćemo o apstraktnoj krivici „svih nas“, čime se konkretna krivica za konkretna zlodjela rastače, razliva, gubi, apstrahuje u gotovo pa metafizičku navodnu kolektivnu krivicu navodnih Evropljana, u koje, ljubaznošću naših rasplakanih intelektualaca u koroti, bivamo ubrojani i mi, koji smo Evropljani, izgleda, jedino kada treba dijeliti krivicu.
Tako su, recimo, crnogorski NVO aktivisti najavili proteste zbog „neodgovorne politike Vlade Crne Gore prema izbjegličkoj krizi“. Hajde!? Naravno, za sve je kriva Vlada Crne Gore, a ne, recimo, vojno-politički kompleks od čijih grantova naši protestanti ugodno žive. A kako bi bilo da protest održite ispred američke Ambasade i sjedišta EU u Podgorici, jer tamo sjede pravi krivci za izbjegličku tragediju? Ne? Naravno, razumijem: ko još grize ruku koja ga hrani.
Godine 1995., pod utiskom tragedije bivše Jugoslavije i ljudi koji su se rasuli svijetom tražeći spas od, prije svega, rata u Bosni, istinski veliki um današnjice, Giorgio Agamben, objavio je tekst pod naslovom „Iza ljudskih prava“, njegov komentar na „Mi, izbjeglice“, tekst Hane Arendt.
U tom tekstu Agamben je najavio nove koncentracione logore u Evropi. Ali, daleko važnije, poslao je Evropljanima poruku koja je onda, kao i danas, bila šokantna i izvan onoga o čemu se usuđuju misliti. Agamben, naime, dovodi u pitanje nesveto trojstvo država-nacija-teritorija na kojem počiva Evropa suverenih nacija-država. Podsjetio je kako je jedno od razmatranih rješenja za Jerusalim bilo da on postane, kako Agamben piše, “istodobno i bez teritorijalnih podjela, glavni grad dviju država. To bi podrazumijevalo paradoksalno stanje recipročne eksteritorijalnosti (ili, bolje rečeno, ateritorijalnosti) koje bi se moglo po-općiti kao model novih međunarodnih odnosa”.
Agamben nastavlja: “Na sličan način možemo gledati na Europu ne kao na nemoguću ‘Europu nacija’, čije se katastrofalne posljedice u kratkom roku mogu predvidjeti, nego kao na ateritorijalni ili eksteritorijalni prostor u kojem bi svi stanovnici (građani i negrađani) bili u stanju egzodusa ili utočišta, a status Europljana označavao bi stanje građana u egzodusu (koje bi naravno moglo biti i stanje nekretanja). Dakle, europski bi prostor predstavljao nepremostiv jaz između rođenja i nacije… U tom bi novom prostoru europski gradovi, u odnosu recipročne eksteritorijalnosti, otkrili stari poziv gradova svijeta”.
Kada danas evropski lideri govore o muslimanskim izbjeglicama kao opasnosti za “hrišćansku Evropu”, oni ih zapravo doživljavaju kao opasnost evropskom konceptu nacije-države. To je ključ svega. Koncept nacije-države je istorijski veoma mlad, a može se desiti da već naša generacija vidi njegov kraj. Lideri današnje Evrope očajnički pokušavaju odbraniti koncept kojem vrijeme neumitno ističe.
Dragi moji lideri Slobodne Evrope,
evropskoj državi-naciji glave neće doći nikakva muslimanska ili ina politika, nego sama zapadna imperijalna politika, koja se katkada zove i globalizacija, i sam kapitalizam, kao sila koja je zahtijevala globalizaciju. Stvorili ste svijet u kojem vaše nacije-države više nisu moguće. Talas izbjeglica od kojega vas sada hvata strah sami ste izazvali. No to je tek početak: od onoga što dolazi niti možete pobjeći, niti možete učiniti da nestane vodeći anahronu politiku zasnovanu na starim mapama stvarnosti.
Rješenje ćete morati tražiti u onome što je do juče bilo nezamislivo. Zatvaranje, Evropa-tvrđava, nije proizvod mišljenja, na koje je Evropa tako ponosna, nego straha. Prije svega straha da ćete izgubiti ono što vam je dragocjeno.
Ali taj strah, ta stisnuta ruka koja treba spriječiti da vam neko nešto ne otme, besmislen je.
Čovjek ima samo ono čega se iz dobrog razloga spreman odreći. Sve ostalo ima njega.
Znam, nismo se razumjeli.
Srdačno,
Andrej Nikolaidis
Izvor: Al Jazeera Balkan