Nadležne inspekcije nikada nisu kontrolisale rad bilo koje verske zajednice. Zato nije poznato ni koliko crkve izmiruju one obaveze kojih po zakonu nisu oslobođeni – poreza na imovinu koja ne služi ispovedanju vere (zgrade, šume, zemljište...) ili PDV-a na prodaju stvari koji nemaju bogoslužbeni karakter, na primer crkvenih kalendara, privezaka i sličnih suvenira.
Država godišnje izdvaja oko osam i po miliona evra za crkve i verske zajednice. To se uglavnom daje za isplatu penzijsko-invalidskog i zdravstvenog osiguranja sveštenika i verskih službenika. Istovremeno, Crkva je izuzeta iz poreskog sistema Srbije. Država i crkva su Ustavom razdvojene kategorije, ali to ne mešanje ne bi trebalo da znači i potpunu ekonomsku i finansijsku nezavisnost verskih zajednica od srpskih poreznika. Čak i tradicionalno verski konzervativne države odnedavno su prekinule sa takvom praksom.
Kako je ranije pisano, stotine miliona evra moglo bi se dodatno sliti u republičku kasu, kada Crkva ne bi bila oslobođena određenih poreskih davanja – poreza na dobit, imovinu, PDV i ostalih nameta. Ta oslobađanja prema slovu zakona, važe samo za one usluge, odnosno objekte, koje služe za bogoslužbene delatnosti.
Nadležne inspekcije nikada nisu kontrolisale rad bilo koje verske zajednice. Zato nije poznato ni koliko crkve izmiruju one obaveze kojih po zakonu nisu oslobođeni – poreza na imovinu koja ne služi ispovedanju vere (zgrade, šume, zemljište...) ili PDV-a na prodaju stvari koji nemaju bogoslužbeni karakter, na primer crkvenih kalendara, privezaka i sličnih suvenira.
Gruba procena, izvedena na osnovu izjava crkvenih velikodostojnika, ukazuje da bi samo od PDV-a na prodaju knjiga i ostale robe u crkvenim prodavnicama, kao i od poreza na dobit SPC, državna kasa mogla da bude bogatija za oko 10 milijardi dinara. Kada bi kojim slučajem crkvama bio uveden i porez na svu imovinu, dakle i na bogomolje, praznina u državnoj kasi bila bi još manja.
Kod nas crkve raspolažu i objektima koje rentiraju, kao i zemljištem. Koliko novca zarađuju govore i izgled voznog parka vladika, kao i raskošni enterijeri vladičanskih dvorova. Problema sa kontrolom crkvenih finansija, ima i sama SPC. Ni unutar Crkve ne mogu da utvrde da li sve eparhije izmiruju „crkveni porez“ od četiri odsto eparhijskih prihoda koji odlazi u patrijaršijsku kasu.
Porezi i crkve u svetu
– Od 2013. godine u Italiji crkva plaća porez na nekretnine koje imaju nekomercijalnu svrhu.
– U Hrvatskoj je od početka ove godine uvedeno plaćanje poreza za sve necrkvene prihode, kao što su prihodi od iznajmljivanja prostora, trgovinske ili hodočasničke delatnosti.
– Nemačka praktikuje da crkva plaća porez državi, ali istovremeno crkva uzima obavezan porez od vernika.
– Sjedinjene Američke Države smatraju crkve za neprofitne organizacije i za njih ne postoji institucija poreza.
Direktorka beogradskog Centra za kulturnu dekontaminaciju Borka Pavićević kaže da crkva neplaćanjem poreza odstupa od načela jednakosti sa svojim vernicima. „Bilo bi dobro da duhovnici plaćaju porez, o tome se i radi sve vreme kod nas o raskoraku između takozvanog duhovnog života i stvarnog života“, kaže Pavićevićava.
Neke zemlje, kao Nemačka, strogo kontrolišu plaćanje poreza od verskih zajednica, ali im s druge strane poveravaju upravljanje velikim brojem vrtića, škola i bolnica, što crkvama donosi stotine miliona evra zarade. Direktor Agencije za restituciju Strahinja Sekulić kaže da je kod nas crkvama vraćen deo imovine, ali da on nije prevelik. „Ne treba biti previše kritičan ni prema našoj crkvi, celokupna imovina koja ce se vraćati svim crkvama je pa negde jednaka imovini dva ili tri jača tajkuna u Vojvodini“, kaže Sekulić.
Ipak, za Borku Pavićević glavni problem predstavlja moda da se bude religiozan, bez pravog poznavanja religije, a kao primer toga vidi i veronauku u školama, kao i inicijativu patrijarha Irineja da ubuduće to postane obavezan predmet. Veronauka je danas izborni predmet u školama, a uvedena je na incijativu vlade Zorana Đinđića 2001. godine.
