Ženska istorija rata uvijek je u sjenci trajnih patrijarhalnih struktura, a ponekad i zaboravljena. U Drugom svjetskom ratu u Narodnooslobodilačkoj borbi je učestvovalo oko 100.000 žena, a oko 25.000 ih je poginulo. Danas se sjećamo heroine Rade koja je na današnji dan i rođena i ubijena. Imala je samo dvadeset šest godina.
Autor: Impuls
Rada Vranješević, partizanka, narodni heroj, prva žena koja se obratila na ZAVNOBiH-u, na današnji dan je rođena 1918. godine u selu Rekavice, kod Banjaluke.
Potiče iz svešteničke porodice, njen otac Đorđe je bio pravoslavni sveštenik. Osnovnu školu je završila u selu Glogovac, kod Prnjavora, a nižu gimnaziju u Derventi i Banjaluci. Potom je upisala Učiteljsku školu u Banjaluci, iz koje je izbačena 1932. godine, zbog svojih ljevičarkih shvatanja.
Dalje školovanje je nastavila u Trgovačkoj akademiji, u kojoj je 1933. godine pristupila jednoj omladinskoj grupi koja je radila pod rukovodstvom Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Zbog ovoga je 1934. godine ponovo izbačena iz škole. Od 1936. do 1938. godine je živjela u Skoplju, gdje je nastavila školovanje. Za to vrijeme je politički radila sa srednjoškolskom omladinom.
Početkom 1939. godine dobila je posao u Savezu nabavljačkih zadruga državnih činovnika u Beogradu. Odmah po dolasku u Beograd, povezala se sa sindikalnom organizacijom privatnih namještenika „Botič“ i aktivno radila u njoj. Pored rada u „Botiču“ Rada je učestvovala u raznim partijskim akcijama u Beogradu: na decembarskim demonstracijama 1939. godine, u nekoliko štrajkova radnika fabrike aviona, u rasturanju partijskih letaka, u prikupljanju pomoći i dr. U Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ) je primljena 1940. godine,
Krajem 1940. godine, poslije štrajka u Savezu činovničkih zadruga, uhapsili su je, a poslije toga i izbacili iz službe. Od tada pa do rata, nastavila je da radi u „Botiču“ i u partijskoj organizaciji.
Maja 1941. godine napustila je Beograd i povezala se sa banjalučkom partijskom organizacijom. Do jula je bila član Mjesnog komiteta SKOJ-a, a od jula do septembra član Mjesnog komiteta KPJ u Banjaluci.
Novembra 1942. godine bila je izabrana za člana Biro Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku krajinu. Radila je najviše u partijskim organizacijama i bila član Centralnog odbora Antifašističkog fronta žena Jugoslavije (AFŽ).
Učestvovala je na Prvom zasedanju ZAVNOBiH-a, u Mrkonjić Gradu, 25. novembra 1943. godine. Tada je izjavila, govoreći u ime AFŽ-a, da su žene postale čvrst oslonac narodno-oslobodilačkog pokrata.
– Zajedno sa svojim drugovima žene će se i nadalje boriti protiv okupatora i njegovih sluga, a sutra, posllije oslobađanja naše zemlje, one će uložiti sve svoje snage u izgradnju sretne budućnosti naše Bosne i Hercegovine u okviru federativne Jugoslavije.
U vrijeme njemačkog desanta na Drvar, Rada se nalazila u Okružnom komitetu SKOJ za Drvar, gdje je došla po zadatku Okružnog komiteta KPJ za Bosansku krajinu. Ujutru 25. maja 1944. godine, na njen 26 rođendan, uhvatili su je njemački padobranci. Sprovedena je u logor na groblju i poslije osmočasovnog mučenja, pokušala je da pobjegne, ali je u bjekstvu ubijena. Poslije oslobođenja, njeni posmrtni ostaci su preneseni i sahranjeni na Partizansko spomen-groblje u Banjaluci.
Vranješević je titulu narodnog heroja Jugoslavije dobila 1951. godine za svoj politički doprinos i borbu u Narodnooslobodilačkom ratu.
Banjalučki dom za nezbrinutu djecu nosi njeno ime.
foto: Slavica Jevđenić