Grad Prijedor već 13 godina finansira rad azila za pse, smještenog na lokalnoj deponiji, ali od javnosti krije ugovor potpisan sa akcionarskim društvom „Komunalne usluge“, koje vodi azil, kao i finansijske izvještaje o utrošenom novcu. Bez tih dokumenata nije moguće utvrditi koliko je javnog novca potrošeno na azil niti kako se on dalje raspoređivao. U međuvremenu, azil je od svog osnivanja na meti kritika javnosti, zbog loših uslova u kojima psi borave.
Piše: Vanja Stokić/eTrafika
Nije poznato koliko je pasa od 2009. godine prošlo kroz azil na deponiji Grada Prijedora, jer javnosti nisu dostupne evidencije o dovedenim i ubijenim psima. Ove informacije se ne saopštavaju novinarima ni nevladinim organizacijama, iako prema Zakonu o slobodi pristupa informacijama postoji obaveza za to. Zbog toga udruženja za zaštitu životinja sumnjaju da evidencije uopšte ne postoje, iako je to obaveza „Komunalnih usluga“ prema Zakonu o zaštiti i dobrobiti životinja. Portal eTrafika je tražio evidenciju od „Komunalnih usluga“, razvrstanu po opštinama sa kojima ovo preduzeće ima potpisan ugovor o uklanjanju i zbrinjavanju pasa lutalica. Odgovor nismo dobili. U odvojenim izvještajima o poslovanju javnih komunalnih preduzeća, objavljenima na zvaničnom sajtu Grada Prijedora, navodi se broj od 5.712 pasa ali bez detaljnije evidencije, za period od 2014. do 2018. godine.
Izvor: gradprijedor.org
„Komunalne usluge“ je osnovao Grad Prijedor 1961. godine i od tada su one promijenile više oblika organizovanja. Grad Prijedor je vlasnik više od 70 odsto ovog preduzeća. Prošle godine je na mjesto direktora „Komunalnih usluga“ došao Dalibor Grabež, umjesto penzionisanog Milanka Duje.
Dolaskom novog direktora potpisan je sporazum o saradnji sa Udruženjem za zaštitu životinja „Spas“ iz Prijedora, koje je u proteklih devet godina samostalno zbrinulo više od 5.000 napuštenih pasa, a koje od 2020. godine ima vlastito prihvatilište za pse. Od avgusta 2021. pa do marta 2022. godine, „Spas“ je od „Komunalnih usluga preuzeo više do 600 pasa.
„S obzirom na to da mi njima činimo uslugu preuzimajući pse svakodnevno od njih, ne na kraju mjeseca, oni ne troše novac na hranu i veterinarsku njegu, dogovor je bio da se poprave kućice i obezbjede adekvatni uslovi za boravak pasa u njihovom prihvatilištu, te da im se daje više hrane. Mjesečno smo i mi obezbjeđivali između 100 i 150 kg hrane. Ništa se od toga nije promjenilo. Samo jedna odredba je ispoštovana, da se psi ne eutanaziraju“, navodi Ina Ritan, predsjednica udruženja „Spas“.
Ina Ritan u prihvatilištu udruženja “Spas”
U „Komunalnim uslugama“ kažu da kontinuirano rade na poboljšanju uslova u kojima psi borave. Čak najavljuju gradnju novog azila, sa mnogo većim kapacitetom nego što je trenutni.
„Moramo da kažemo da smo dobili pozitivan odgovor, te smo već završili dio procedura, a u toku je ostatak procedura kod nadležnih odjeljenja u cilju pribavljanja sve potrebne dokumentacije. Takođe, želimo Vas upoznati da smo započeli i sa izgradnjom kućica, boksova i drugih elemenata koji će biti sastavni dio novog azila. Nadamo se da ćemo u što skorije vrijeme kompletirati potrebnu dokumentaciju i otpočeti sa građevinskim radovima na novoj lokaciji, a samim time i stvoriti kvalitetne i savremene uslove za boravak napuštenih pasa u prihvatilištu. O svim daljim aktivnostima blagovremeno ćemo informisati javnost putem medija“, navode u svom odgovoru eTrafici, ne precizirajući koja je nova lokacija, s obzirom na to da je trenutni azil smješten na deponiji smeća.
Deponija na kojoj je smješten i azil
Ugovori sa drugim opštinama
Pored Grada Prijedora, „Komunalne usluge“ sklopile su ugovore i sa susjednim opštinama o zbrinjavaju napuštenih pasa. Tu su Kostajnica, Novi Grad, Kozarska Dubica i Mrkonjić Grad, čiji su ugovori u posjedu eTrafike. Ove opštine nisu imale problem sa dijeljenjem ovih informacija.
„S obzirom na to da ne postoji adekvatna evidencija prikupljenih pasa (fotografija, mikročip i slično), svi ti psi se održavaju o trošku budžeta Grada Prijedora. Oni su počeli nuditi drugim opštinama da zbrinjavaju pse i iz njhovih opština, iako nemaju uslova ni za pse pokupljene na teritoriji Grada Prijedora. Psi u njihovom prihvatilištu su cijelu jesen i zimu proveli u kućicama bez podova, bez adekvatne zaštite, na mokrom tlu punom urina i fekalija. Mnogi psi su izgubili živote od bolesti, napada drugih pasa jer im nisu obezbjeđeni adekvatni uslovi za život. Iako smo im obezbjedili slamu za zimu, slamu smo zatekli samo u jednom navratu kada smo dolazili u posjetu“, navodi Ina Ritan u Pritužbi na rad prihvatilišta za pse „Komunalne usluge“, upućenoj Republičkoj veterinarskoj inspekciji u martu ove godine.
Ulaz na deponiju “Komunalnih usluga”
Od inspekcije se traži da što prije izvrši nadzor prihvatilišta i provede potrebne mjere. Ritan upozorava da prihvatilište krši Zakon o zaštiti i dobrobiti životinja, kao i Pravilnik o uslovima koje moraju ispunjavati skloništa za životinje.
„Prihvatilište je ograđen prostor od 100 m2 u kojem se nalaze tri razvaljene paviljon kućice za pse, koje nemaju podove niti obezbjeđuju ikakvu zaštitu od vremenskih nepogoda u kojem se smještaju psi. Sam objekat je izgrađen tako da podloga nema adekvatne slivnike niti drenažu, te se voda, urin i fekalije zadržavaju na površini i psi konstantno borave u tome. Kućice nemaju podove ili imaju mali dio poda koji se nalazi pod vodom, fekalijama i urinom, te se na njima psi skrivaju od padavina. Zbog samog stanja objekta, psi su konstanto izloženi raznim bolestima, virusima i parazitima. Pored stanja objekta, ni u takvom stanju se on ne održava, što pospješuje širenje zaraze i bolesti. U više navrata smo svjedočili da lešine ne otklanjaju iz boksova, pa smo zaticali mrtva tijela u fazi raspadanja u kućicama, a pored njih leže drugi psi“, navedeno je u dopisu, koji je u posjedu eTrafike.
Uništene kućice u kojima borave psi
Prihvatilište u Kurevu čine još dva manja dijela, boksovi sa pregradama i drvenim podom. Za njih udruženje „Spas„ navodi da su najveći izvor zaraze u prihvatilištu jer se u njima nalazi drveni pod, koji upija fekalije i urin.
„Po izgledu pasa koji se zatiču u prihvatilištu, stiče se utisak da se psi ne hrane dovoljno i redovno, te se sa njima ne provodi onoliko vremena koliko je propisano zakonom, jer pored fizičke zapuštenosti, mršavosti, bolesti i slabosti, životinje su izuzetno istraumirane i evidentno je da su preživjeli stravičnu bol. Psi se smještaju u zajednički boks bez obzira na njihovu veličinu, fizičku snagu, fizionomiju, stepen socijalizacije, pol i starost, što dovodi do konstantnih sukoba, povreda i usmrćivanja. U nekoliko navrata smo zaticali iskasapljene pse, polupojedene, dijelove psećih tijela u boksu, oglodane pseće glave i dokumentovali to fotografijama i pritužbu predali direktoru ‘Komunalnih usluga’ a.d. Rezultat je bio da su počeli da uklanjaju leševe, ali psi su i dalje ostajali povrijeđeni i istraumirani“, piše u Pritužbi udruženja „Spas“.
Povrijeđeni pas u azilu
„Komunalne usluge“ nisu odgovorile na pitanja eTrafike o broju i načinu ubijenih pasa, kao i načinu odlaganja leševa.
Zdravstveno stanje pasa je takođe diskutabilno. Ina Ritan navodi da je 90 odsto preuzetih pasa iz Prihvatilišta neuhranjeno i ima zdravstvene probleme. Kako kaže, svi psi su zaraženi koronom, đardijom i parvovirusom, te su puni unutrašnji i spoljašnjih parazita.
„Veliki broj pasa ima hronični pankreatitis čiji je jedan od glavnih uzroka gladovanje i iscrpljenost ogranizma. Nakon preuzimanja, svima se obezbjeđuje adekvatna veterinarska njega, čiste se od unutrašnjih i vanjskih parazita, nakon 7- 10 dana bivaju vakcinisani protiv zaraznih bolesti, te se mikročipuju i veterinarski obrađuju. Ukoliko je pas bolestan i povrijeđen, automatski se smješta u stacionar veterinarske ambulante na 24-časovno liječenje. Troškove veterinarske njege, čišćenja od unutrašnjih i vanjskih parazita, vakcinacije i liječenja snosi naše udruženje“, napominje Ritan.
Pas u azilu
Prema Pravilniku o osnivanju i uslovima koje moraju ispunjavati skloništa za životinje, u prihvatilištu mora boraviti osoblje najmanje četiri sata dnevno. Iz a.d. „Komunalne usluge“ nam nisu odgovorili koliko ljudi zapošljavaju u prihvatilištu, koje je njihovo radno vrijeme i opis poslova.
„U tri navrata smo zahtjevali od Gradske uprave da nam dostavi Rješenje o osnivanju prihvatilišta za pse ‘Komunalne usluge’ i kopiju Ugovora postignutog između Grada Prijedora i ‘Komunalne usluge’ a.d, međutim odgovor nismo dobili. Što nas dovodi u sumnju da ovo prihvatilište već 13 godina radi nezakonito i nelegalno bez adekvatne dokumentacije. Hiljade životinja su bile mučene, izložene patnji, bolu i tjeskobi, preko milon konvertibilnih maraka je prošlo kroz ‘Komunalne usluge’ a.d. u svrhu zbrinjavanja napuštenih pasa, a životinje se nezakonito zlostavljaju i ubijaju. Vrijeme je da se stane u kraj reputaciji grada Prijedora da posjeduje jedan od najozloglašenijih šinteraja u Bosni Hercegovini, te da se okrene budućnosti u kojoj se poštuju svi zakoni, uključujući o Zakonu o zaštiti i dobrobiti životinja“, poručuju iz udruženja „Spas“.
Objekti u kojima su smješteni psi
Redakcija eTrafike je od „Komunalnih usluga“ tražila dostavljanje građevinske i upotrebne dozvole za objekte u kojima su psi smješteni, ali na taj zahtjev nije odgovoreno. Saopšteno nam je da je sve po zakonu.
„Društvo ‘Komunalne usluge’ AD Prijedor registrovano je u nadležnom sudu za obavljanje poslova iz domena higijeničarske službe kao i za obavljanje poslova upravljanja prihvatilištem za napuštene pse/lutalice, a posjeduje i odgovarajuću dokumentaciju koju izdaje jedinica lokalne samouprave. Prihvatilište za napuštene pse/lutalice upisano je u registar prihvatilišta kod nadležnog Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede“, navedeno je u odgovoru „Komunalnih usluga“.
Fekalije i otpadne vode koje se zadržavaju oko objekta sa psima
Gdje su finansijski izvještaji?
Krajem marta 2022. godine, Udruženje „Spas“ tražilo je od Grada Prijedora da im dostavi finansijske izvještaje o utrošenim sredstvima za rad Prihvatilišta za pse „Komunalne usluge“ i higijeničarske službe u sklopu „Komunalnih usluga“, kako bi vidjeli kako je utrošen novac građana. Ni dva mjeseca kasnije, izvještaji nisu dostavljeni. Redakcija eTrafike je takođe tražila ove izvještaje i od Grada Prijedora i od ad „Komunalne usluge“, ali bez uspjeha.
Psi u azilu okruženi fekalijama
Od Grada Prijedora nije stigla ni kopija ugovora sa „Komunalnim uslugama“, tražena nekoliko puta od strane Udruženja „Spas“, a za potrebe ovog teksta i redakcije eTrafike.
„U pogledu finansiranja higijeničarske službe preduzeće ‘Komunalne usluge’ AD Prijedor putem postupka javnih nabavki u pregovaračkom postupku svake godine aplicira za pružanje ovih usluga na području grada Prijedora u sklopu programa zajedničke komunalne potrošnje, a u pogledu nabavke sredstava rada, opreme i hrane iste realizujemo u skladu sa važećim zakonskim propisima koji regulišu poslovanje i postupke javnih nabavki u javnim preduzećima kao i u skladu sa opštim aktima ‘Komunalne usluge’ AD Prijedor“, rečeno nam je u „Komunalnim uslugama“.
Izvor: Portal javnih nabavki BiH, navedeni iznosi su bez PDV-a
Od 2018. pa do kraja 2021. godine, Grad Prijedor je putem pregovaračkih postupaka bez objavljivanja obavještenja o nabavci dodijelio „Komunalnim uslugama“ tri miliona KM, bez PDV-a. Ovaj iznos obuhvata čišćenje grada i prigradskih naselja, održavanje zelenila i gradskih grobalja, higijeničarsku službu, održavanje horizontalne signalizacije, vanredne poslove i usluge opšte komunalne potrošnje. Nije poznato koliko novca je izdvojeno konkretno za rad higijeničarske službe i azila.