Foto: BIRN BiH
Glavna služba za reviziju Republike Srpske u revizorskom izvještaju poslovanja Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske za 2020. godinu nije se detaljnije osvrtala na hitne javne nabavke sa početka pandemije koronavirusa. Nakon hapšenja u Republici Srpskoj zbog nabavki medicinske opreme, u Transparency Internationalu BiH skreću pažnju na različit pristup revizora ovom pitanju i malu pažnju koju su posvetili spornim ugovorima.
Piše: Vladimir Kovačević
Uprkos brojnim upozorenjima stručnjaka i pisanjima medija o načinima provođenja vrijednih javnih nabavki na početku pandemije, revizori u Republici Srpskoj nisu se u svom izvještaju za Fond zdravstvenog osiguranja ovog entiteta posebno bavili nabavkama vrijednim milionima maraka.
Fond je od sredine marta do sredine maja 2020. godine sklopio brojne ugovore za održavanje higijene, nabavku medicinskih sredstava i zaštitne opreme za potrebe zdravstvenog sistema u Republici Srpskoj zbog pandemije koronavirusa. Dio ugovora je proveden kroz pregovarački postupak bez objave obavještenja, postupak koji se smatra manje transparentnim od otvorenog postupka i trebao bi se koristiti samo u rijetkim opravdanim situacijama.
Nekoliko mjeseci nakon revizorskog izvještaja koji je objavljen u junu 2021. godine, u Banjaluci su počela hapšenja zbog nabavki medicinske opreme koju je provodila druga institucija – Institut za javno zdravstvo. Revizori nisu objavili izvještaj o radu Instituta u 2020. godini, ali istraga u kojoj je do sada saslušano više od 30 osoba i ranija upozorenja na nabavke medicinske i druge opreme tokom pandemije za stručnjake otvara pitanje odnosa revizora koji su poslovanju Fonda u 2020. godini dali pozitivno mišljenje uz skretanje pažnje i malo prostora posvetili nabavkama.
U Transparency Internationalu Bosne i Hercegovine smatraju nevjerovatnim da se Glavna služba za reviziju Republike Srpske u svom izvještaju o poslovanju Fonda u 2020. godini nije osvrnula na javne nabavke sa početka pandemije, pogotovo nakon brojnih upozorenja na opravdanost provođenja nabavki ovim putem.
Srđan Traljić iz Transparencyja podsjeća da su revizori u Federaciji kod svih onih nabavki za vrijeme korone koje je sprovodila Federalna uprava civilne zaštite u svojim izvještajima navodili da su te nabavke bile sporne.
“U revizorskom izvještaju koji se bavi Fondom zdravstvenog osiguranja Republike Srpske revizor to nije ni spomenuo, dakle uopšte se nije bavio tim. Napravili su jedan uzorak nabavki ali nisu obuhvatili ono najvažnije, ono što je bilo izuzeto od Zakona o javnim nabavkama”, kaže Traljić.
Za njega je naročito zanimljivo i to što se revizija nije bavila tim nabavkama iako se pokazalo da nije bilo potrebe da se u nabavke ide kroz pregovarački postupak jer nabavke nisu provođene hitno.
Takav model nabavki odobrila je zbog pandemije Vlada Republike Srpske, a Balkanska istraživačka mreža Bosne i Hercegovine (BIRN BiH) je u maju 2020. godine pisala o tim nabavkama i o tome sa kojim firmama je Fond sklapao ugovore nakon pregovaračkog postupka.
Prema podacima zvaničnog Portala javnih nabavki, Fond je proveo više od 20 pregovaračkih postupaka bez objave obavještenja tokom 2020. godine, ali u izvještaju revizora navodi se da je takvih nabavki bilo svega pet, ukupne vrijednosti tek nešto veće od 640.000 maraka.
Prema podacima revizora, Fond je tokom 2020. godine na nabavke izdvojio više od 123 miliona maraka. U izvještaju se revizori nabavkama Fonda bave na dužini od oko jedne stranice. Nabavka medicinske opreme spomenuta je samo jednom kod nabrajanja nepravilnosti tokom provedbe nabavki bez navođenja o kojima nabavkama se radi.
Revizori tek konstatuju da su “za potrebe zdravstvenih ustanova planirane nabavke lijekova putem pregovaračkog postupka bez objave obavještenja”. U nastavku daju objašnjenje da je “ovakav način realizacije navedenih nabavki vršen iz razloga hitnosti (zbog uloženih žalbi i obustavljanja postupka za otvorene postupke), iako se prilikom pripreme plana nabavki nije moglo predvidjeti da li će nastati navedeni događaji”.
Uz druge manje napomene, revizori samo za direktne nabavke stolarije vrijedne 15.000 KM kažu kako nisu urađene u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama jer predstavljaju dijeljenje predmeta nabavki.
Iz Glavne službe za reviziju Republike Srpske nisu odgovorili na pitanja BIRN-a BiH o maloj posvećenosti problemima nabavki u Fondu tokom 2020. godine te ugovorima do kojih se došlo pregovaračkim postupkom za vrijeme pandemije.
Iz Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske su u martu 2020. godine za BIRN BiH potvrdili da su oni zadovoljni načinom na koji su realizovali sve nabavke u otežanim uslovima, kao i da su među prvima u regionu uspjeli da obezbijede neophodnu opremu i zaštitu za zdravstvene radnike. Tada su tvrdili da je takvim njihovim djelovanjem omogućeno da zdravstvenom sistemu Republike Srpske u vrijeme pandemije ne nedostaje sredstava za rad.
Poslanik u Parlamentu BiH i član Privremene istražne komisije Predstavničkog doma Parlamenta, koja se bavila i istragom uvoza medicinske opreme u BiH za vrijeme prvih mjeseci pandemije, Branislav Borenović rekao je za BIRN BiH da ga ne iznenađuje to što je Glavna služba za reviziju ignorisala te nabavke koje je provodio Fond.
“To je skandalozno i pokazuje da mi nemamo glavnu službu za reviziju i da je ta institucija u službi politike i stranačkih interesa”, kaže Borenović.
BIRN BiH je u maju 2020. godine u tekstu o nabavkama Fonda pisao kako je veliki broj firmi sa kojima je Fond sarađivao za vrijeme koronavirusa u vlasništvu osoba koje su na neki način dovođene u vezu s aktuelnom vlašću u Republici Srpskoj.
Republičko javno tužilaštvo Republike Srpske u oktobru prošle godine potvrdilo je da je u tom Tužilaštvu formiran predmet u vezi sa nabavkama Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske za vrijeme pandemije. U toj istrazi uhapšen je i direktor Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske Branislav Zeljković. On se od 16. septembra prošle godine nalazi u pritvoru.