Foto: Reuters
Evropa se suočava sa “ozbiljnom krizom javnog zdravlja” budući da svaki stanovnik širom kontinenta živi u područjima sa visokim stepenom zagađenja vazduha, pokazala je istraga koju je sproveo britanski “Gardijan”.
Analiza podataka prikupljenih najmodernijom tehnologijom – uključujući i detaljne satelitske snimke i mjerenja iz preko 1400 opservatorija – pruža sumoran uvid u razmjere zagađenja vazduha. Britanski list navodi da 98 odsto ljudi živi u područjima sa visokom količinom štetnih čestica koje prelaze vrijednosti koje propisuje Svjetska zdravstvena organizacija (SZO). Skoro dvije trećine stanovništva živi u oblastima gdje je kvalitet vazduha dvostruko lošiji od smjernica SZO.
Najteže pogođena zemlja u Evropi je Sjeverna Makedonija. Skoro dvije trećine ljudi u toj zemlji živi u područjima gdje je nivo količine čestica PM2,5 preko četiri puta veći od onog koji propisuje SZO, dok je u šest oblasti, uključujući i Skoplje, zagađenje vazduha bilo skoro šest puta veće.
Situacija u istočnoj Evropi je značajno lošija od one u zapadnoj Evropi, sa izuzetkom Italije, gdje više od trećine onih koji žive u Dolini Poa i okolnim oblastima na sjeveru zemlje udišu vazduh koji ima četiri puta više opasnih čestica od nivoa koji se navodi u smjernicama SZO.
Mjerenja se odnose na PM2,5 -čestice u vazduhu koje većinom nastaju sagorijevanjem fosilnih goriva, od kojih neke iz pluća mogu preći u krvotok, pogađajući skoro svaki organ u tijelu. Prema aktuelnim smjernicama SZO godišnja prosječna koncentracija PM2,5 ne bi smjela preći pet mikrograma po kubnom metru. Gardijanova analiza je pokazala da samo dva odsto evropske populacije živi u područjima u kojima je količina štetnih čestica u okviru tih granica. Eksperti tvrde da zagađenje česticama PM2.5 uzrokuje oko 400 000 smrti godišnje širom kontinenta.
“Ovo je ozbiljna javna kriza”, kazao je Roel Vermulen, profesor ekološke epidemiologije na Univerzitetu u Utrehtu koji je predvodio tim istraživača koji su prikupili podatke.
“Jasno vidimo da skoro svako u Evropi udiše nezdrav vazduh”, kazao je on za britanski list.
Studije su špokazale da je zagađenje vazduha odgovorno za milion mrtvorođenih godišnje i da mladi ljudi koji žive u gradovima već imaju milijarde toksičnih čestica u svojim srcima
Podaci takođe pokazuju da skoro svi stanovnici u istočnoj Evropi – Srbiji, Rumuniji, Albaniji, Sjevernoj Makedoniji, Poljskoj, Slovačkoj i Mađarskoj – udišu vazduh koji je duplo lošijeg kvaliteta od onog koji propisuje SZO.
Više od polovine populacije u Sjevernoj Makedoniji i Srbiji živi u područjima gdje je količina štetnih čestica u vazduhu četiri puta veća od dozvoljene. U Njemačkoj tri četvrtine stanovništva udiše vazduh sa duplo većom koncentracijom čestica. U Španiji ta brojka iznosi 49 odsto stanovništva, a u Francuskoj 37 odsto.
Skoro 30 miliona Evropljana živi u područjima u kojima je koncentracija štetnih čestica četiri puta veća od vrijednosti SZO.
U Švedskoj, međutim, nema područja gdje koncentracija PM2,5 više od duplo prelazi vrijednosti SZO, dok su neka područja u sjevernoj Škotskoj među rijetkima u Evropi koja su ispod te granice.
Saobraćaj, industrija, grijanje domaćinstava i poljoprivreda su glavni izvori čestica PM2,5, a posljedice često najviše pogađaju siromašne zajednice. Zakon, koji tek treba da bude konačno dogovoren sa Savjetom, postavio bi pravno obavezujući limit za godišnje koncentracije PM2,5 od 5 mikrograma po kubnom metru, što je smanjenje sa trenutnih 25 mikrograma po kubnom metru.
Međutim eksperti kažu da je potrebna hitna akcija i ističu da brojni dokazi pokazuju da zagađenje vazduha pogađa skoro svaki organ u tijelu i da je povezano sa nizom zdravstvenih problema počev od bolesti srca i pluća do kancera i dijabetesa, depresije i mentalnih bolesti, kao i niske stope nataliteta.
“Gardijan” podsjeća da je nedavno istraživanje utvrdilo da je zagađenje vazduha odgovorno za milion mrtvorođenih godišnje, dok je druga studija pokazalo da mladi ljudi koji žive u gradovima već imaju milijarde toksičnih čestica zagađenja u svojim srcima.
Doktorka Hana Bugard, ekspertkinja za zagađenja vazduha u Evropi kazala je da je nova analiza ključna za informisanu debatu o zagađenju vazduha i posljedice za kontinent u vidu više stotina hiljada smrtnih slučajeva svake godine.
“Ove smrti je moguće spriječiti a procjena ne uključuje milione slučajeva bolesti koje ne izazivaju smrt, godine života sa invaliditetom, hospitalizacije koje su posljedica zagađenja, kao ni zdravstvene posljedice drugih zagađivača”, kazala je.
Pojedini gradovi širom Evrope, uključujući London i Milano, ulažu napore za suzbijanje zagađenja vazduha, počev od uvođenja zona niskih emisija štetnih gasova do programa smanjenja saobraćaja, kao i pješačkih i biciklističkih inicijativa. Međutim, eksperti tvrde da političari moraju djelovati hitnije u svjetlu sve većeg broja dokaza o šteti.
Istraživanje je takođe pokazalo da je unutar država veća vjerovatnoća da će siromašnije zajednice živjeti u područjima koja su najviše zagađena. Barbara Hofman, profesorka ekološke epidemiologije na Univerzitetu u Diseldorfu, kazala je da je zagađenje vazduha pitanje “ekološke nepravde”.
“Najteže su pogođene države sa najmanjim prihodima što ilustruje stepen ekološke nepravde koju doživljavamo u EU. Hitno je potrebno pročišćavanje vazduha, naročito u istočnoj Evropi kako bi se pružile jednake prilike za zdrav život širom Evrope”.