Dogovoreni rat

 Foro: depo.ba

Medijska pompa oko  sukoba Nenada Jankovića (Neleta Karajlića) i Davora Sučića – (Seje Seksona) je završena. Pažnju nakon par dana, ponovo su ukrali političari, svojim novim skandaloznim izjavama. Ipak, taj sukob sa sociološkog stanovišta otvara mnoga pitanja, do onog ključnog : da li je sve ovo bilo ustvari dogovoreno?

Piše: Muhamed Kovačević

Borba za mitsko Sarajevo koje više ne postoji

30 godina nakon rata, mi žitelji BiH, i dalje se vrtimo u začaranom krugu tranzicije, koja dolazi presporo, i koja znači prelazak iz bivšeg socijalističkog u sadašnji „demokratski“ sistem. Na tom putu, sa vremena na vrijeme, u žižu javnosti i medijske pažnje, dođu likovi, koji su imali značajan društveni status u prijašnjem sistemu, koji su uglavnom sopstvenom krivicom izgubili u sadašnjem sistemu. Jedan od tih likova je i Nenad Janković, mnogo poznatiji kao Nele Karajlić, nekadašnji frontmen grupe Zabranjeno pušenje i nosilac projekta Top Liste Nadrealista. Janković, po nacionalnosti Srbin, a po ideologiji (kako sada doznajemo) reformista, po ko zna koji put se našao na dnevno skandaloznoj tapeti, zbog vječne teme o „multikulturnom“ Sarajevu, iz kojeg je on bio „prinuđen“ da ode sada već davne 1992 godine. Priča o „multikulturnom“ Sarajevu je uistinu fenomenalna priča, i to iz više razloga. Prvenstveno iz razloga, što se stvorio mit o nekadašnjem (prijeratnom) Sarajevu, kao urbanom i rokenrol centru bivše države, koji je diktirao tempo i trendove, mnogo većim centrima kao što su prvenstveno Zagreb i Beograd. To donekle može biti i tačno isključivo zbog činjenice, da je ta pozicija obezbjeđena prije svega službom državne bezbjednosti bivše države, koja je kroz projekat estrade, pomno kontrolisala društvena zbivanja i tokove, odnosno nametala kulturološki identitet, za lokalne i regionalne potrebe. Zbog toga je muzika kao klasični kapitalistički proizvod, bila vrlo razvijena industrijska grana, na području gdje su inače bile stacionirane velike industrijske kompanije, a da bi projekat usitinu bio uspješan, vedete estradne zabavne scene, morala su biti „zlatna“ djeca viđenijih društvenih službenika vojnog ili policijskog miljea. Upravo na ovim temeljima, rađa se i pokret „Nju primitivsa“, kojeg su pokrenuli klinci iz elitne srednje Sarajevske škole, kao svojevrsna uvertira u turbulentno vrijeme koje nas očekuje, bacajući svjetlo na stvarne žitelje tadašnjeg  grada Sarajeva, kroz jedan humoristično – sarkastični koncept, koji bi sadašnjim jezikom političke korektnosti se slobodno mogao nazvati i pogrdnim. O fenomenu nadrealista, napisani su mnogi radovi, neki čak i naučni, no malo ko se zanimao za stvarni kulturološki uticaj tog serijala na život običnog stanovnika tadašnjeg Sarajeva. Naime upravo zbog svog humorističkog koncepta, nadrealisti su ozbiljne društvene i sociološke teme svodili na šprdnju, i na taj način u mnogome i kanalisali ponašanje građana tadašnjeg Sarajeva, koji su zasićeni šprdnjom tadašnjeg vladajućeg sistema, objeručke prihvatili alternativu koju su ponudile nacionalističke stranke, koje upješno vode procese i do današnjeg dana. Zbog toga je Jankovićeva alibijska izjava o vezivanju zastava od strane nacionalista netačna, jer je sam Janković uzrok, zašto opcija reformista, koju je on zagovarao nije dobila neophodnu vlast, jer je Janković svojim „ponašanjem“ odnosno svojim djelovanjem doveo do toga da ona ispadne smiješna i neozbiljna, naspram nacionalističke ponude. Kada su se zastave između nacionalističkih partija zavezale, i kada su oni zauzeli vlast, uspješno otjeravši mrske „komuniste“, neminovni kraj onog multikulturnog Sarajeva je bio izvjestan. Upravo taj podatak, i danas 30 godina kasnije, uporno se odbija prihvatiti od strane sadašnjih sarajevskih političkih ali i medijskih elita, gdje se svim silama pokušava odbraniti mit o „multikulturalizmu“ odnosno o „kontinuitetu“ onog prijeratnog Sarajeva, uporno odbacujući činjenicu, da je to sada jedan gotovo pa čist jednonacionalni grad, sa malo većim getom u kojem su većina Srbi, koji su svoj geto nazvali Istočno Sarajevo, kao refleks na sjećanje ili kao nastavak drugog kontinuiteta, sa ipak drugačijom prvenstveno političkom filozofijom. U duhu ove teze, Janković je apsolutno u pravu kada napominje da bi njegov opstanak u ratnom Sarajevu značio veliku tegobu i nevolju, odnosno da bi sigurno završio tragično po njega i njegovu porodicu. No odluka da Janković ode iz Sarajeva u Beograd, koji se i dan danas u Sarajevu doživljava, ako ne kao grad agresor, onda grad koji je podržao agresiju ili prešutio agresiju na Sarajevo, dovela je do toga, da se stvori vječni sukob, koji je čisto ideološke i simboličke prirode. Naime odlaskom u Beograd, Janković je pokušao da u toj sredini, nastavi „prodavati“ duh, odnosno koncept, koji je perfektno do tada bio razvijen u Sarajevu. No, bez obzira na brojne pokušaje, Janković, koji nikada nije imao direktan kontakt sa vladajućim strukturama Srbije, jednostavno nije uspio da unovči svoj transfer u Beograd, na način na koji je to uradio recimo Emir Kusturica ili Nenad Kecmanović. Simbolički rat, koji je Janković vodio sa Sarajevom od prelaska u Beograd, doprinio je samo jednu stvar, da njegov prirodni povratak u grad koji ga je stvorio bude nemjerljivo teži, gotovo nemoguć, osim u situaciji, da Janković pogazi svoj dosadašnji koncept prezentiranja i izvini se za sve, od napuštanja Sarajeva, pa do neprimjerenih ispada, koji su graničili sa nacionalizmom i šovinizmom.

Upravo taj proces „normalizacije“ odnosno pomirenja, ili ako hoćete katarze, ne odgovara ljudima, koji su cjelokupni svoj habitus zasnovali na ulozi žrtve, odnosno, koji su se svojski potrudili, da privatiziraju mit o novom „multikulturnom“ Sarajevu, odnosno o nastavku kontinuiteta „onog“ prijeratnog Sarajeva. Tu prvenstveno mislim na Davora Sučića, koji je slika i prilika te „nove“ sarajevske elite, koja gradi narativ o finim Sarajlijama, otvorenom gradu, kulturnoj ekspanziji, a koji je svoj život uredno sredio nigdje drugo nego li u Zagrebu. Pristajanje Sučića da bude politički neophodni nebošnjak i zagovornik novog multikulturalnog Sarajeva je isključivo vezano za finansijsku nadoknadu, a pošto u novom multikulturnom Sarajevu hronično nedostaje Davora, Nenada, Igora i Gorana, onda vam se bez problema može desiti, da vam državni telekom budem sponzor na ispunjenje sopstvenog ćejfa, osvajanja najvišeg planinskog vrha na svijetu, jer se jednostavno zovete Tomislav, i pristali ste da glumite režimsku maskotu baš kao Davor. Zbog ovog detalja, sva protekla priča o nastajanju tadašnje scene, benda Zabranjeno pušenje, zatim autorskih prava, više nema smisla. Kapitalizam, kao novi društveni poredak, u mnogome je odredio odnose između ljudi, koji su donedavno bili jako bliski, ili koji su, kako to kaže Janković, bili braća. Ti međuljudski odnosi su došli do te tačke da se sada svako bori za svoj komadičak nove  slave, tražeći bilo kakav način da zaradi novac ili dobije promociju.

Za šta ste se vi to borili?

Ali upravo taj posao ide jako teško. Industrija estrade, filma i zabave u BiH je na izdisaju. Veliki centar Beograd je odradio svoje, usisavši sve one koji su spremni da plate sopstvenu promociju, i žive od bavljenja muzikom ili glumom. Kada nema novca (kao što ga nema), na tapetu se vraćaju stare priče o nacionalizmu, ratu i  podjelama, pa nam je tako, skoro 30 godina nakon rata, postala vijest da je jedan Sarajevski teatar gostovao u Banja Luci, jer zaboga, novo multikulturalno Sarajevo nije dobrodošao gost novoj, istoj takvoj multikulturalnoj Banja Luci, koja se, kao i Sarajevo, guši u smradu nacionalizma, šovinizma i malograđanštine, kojom se diče novokomponovane gradske elite. U takvoj atmosferi, nema potrebe uopšte za kulturom koja i preživljava isključivo zahvaljujući volji takvih persona, koji svojim primitivizmom, šovinizmom i tendencioznošću, grade ogromne valove mržnje, koji uništavaju svaki vid saradnje, odnosno svaki mogući povratak onog „starog“ stanja. U tom kontekstu treba posmatrati i govor koji je na emotivan način iznio banjalučki glumac Aleksandar Stojković – Piski, koji se pitao, da je li normalno da političke elite, koje vladaju procesima u društvu se sastaju, a da oni kao umjetnici ne mogu da se sastaju, jer su upravo te elite im dale „etiketu“? No ipak njegov govor je značajan i zbog još jedne rečenice, u kojoj on navodi da se „borio za ovu državu“. Krucijalno pitanje, koje se treba postaviti svim tim borcima jeste da li su se uistinu oni borili za „ovu državu“? Odnosno da li su se borili za to da je problem da teatar iz jednog grada gostuje u drugom? Da li su se borili da se može uspjeti samo ako si partijski čovjek, odnosno ako podržavaš sistem? Da li su se borili da moraju biti politički korektni? Da li su se borili da Sejo i Nele završe na sudu? Mnogo pitanja, na koje se čeka odgovor. Do tada pojavit će se neki novi skandal koji će opet iznova pokrenuti stara pitanja, i odveć prevaziđene teme i dileme.

 Impuls