Imala je kratku i burnu karijeru. 27-godišnja Ejmi Vajnhaus – nezaboravna i nakon 10 godina od tragične smrti. No, sjećanje na pop ikonu nije živo samo u Londonu.
Vijest o smrti Ejmi Vajnhaus 23. jula 2011. šokirala je muzički svijet. London, Ejmin rodni grad bio je epicentar njenog kreativnog djelovanja. 2008. je čak britanskom glavnom gradu posvetila svojih pet Gremi nagrada – posebno njenom kraju Kemden taunu u sjeverozapadanom dijelu grada.
Nekoliko dana ranije je izbio požar na pijaci u Kemdenu, koji je prijetio da skoro poptuno uništi veliki dio eklektičnog karaktera omiljene četvrti Ejmi Vajnhaus. U svom govoru prilikom uručenja Gremija, prkosno je rekla: „Ovo ovdje je za London, Kemden taun neće izgorjeti“.
U međuvremenu je prošlo već 10 godina od Ejmine smrti. Ali, još uvijek pojedina mjesta Kemdena, kao i sjevernog Londona podsjećaju na legendarnu muzičarku, koja je tu provela nekoliko godina svog djetinjstva. Tu je dobila i važne impulse za svoju dalju muzičku karijeru.
Odrastanje uz muziku
Zahvaljujući svojoj porodici Ejmi se već kao djevojčica susrela sa različitim muzičkim uticajima sredine prošlog stoljeća: njena baka Sintija radila je kao profesionalna pjevačica a njen otac Mič bio je veliki fan „Ret Peka“ (grupe glumaca okupljene oko Hemfrija Bogarta). Ejmi je odrasla u jedinstvenoj muzičkoj atmosferi, koju su karakterisali međusobni uticaji američkog bluza i džeza, kao i jevrejskog sjevernolondonskog koknija. Sintija Vajnhaus nastupala je na legendarnim mjestima poput „Roni Skot džez kluba“ u Ulici Frit u Sohou. Ili je pjevala u porodičnoj dnevnoj sobi a Ejmi bi je pratila. A kada bi njen otac puštao ploče, Ejmi bi imitirala glasove pjevača.
Tako je u određenoj mjeri učila od najboljih pjevačica i pjevača šou-biznisa. Kasnije nije samo njen glas poređen sa legendom džeza Bili Holidej, već i njeno autodestruktivno ponašanje, o čemu je javnost saznala na vrhuncu njene karijere.
Univerzum Ejmi Vajnhaus – to je bio Kemden taun, kretivni centar Londona, poznat po živim svirkama i bujnoj umjetničkoj sceni. Kvart je bio blizu i njene roditeljske kuće a i Silivija Jang pozorišne škole u Merilebonu, škole izvođačkih umjetnosti, koju je Ejmi pohađala.
Back To Black
Na njen poznati rokabili izgled posebno je uticao Kemden. Ejmi je udahnula energiju lokalnih pabova i mjesta poput Houli arms ili Dablin arms, na koja su i prije nje izlazile mnoge muzičke legende.
Druga strana medalje: ta mjesta su i dovela do njenog autodestruktivnog ponašanja, što je kasnije ubilo. Prečesto je u ranim jutarnjim satima jedva stojeći na nogama izlazila iz klubova, u kojima je dolazila u kontakt sa ilegalnim supstancama. Ponekad je, prema napisima medija, znala da se onesvijesti u toaletu, dok bi drugim danima stajala iza šanka i pomagala personalu u točenju piva. Ejmi je bilo važno da bude prihvaćena kao neko iz kraja, kao lokalna a ne svjetska zvijezda.
Pabovi i druga mjesta u Kemdenu se danas sjećaju pjevačice i genijalnog tekstopisca, tako što izlažu suvenire, poput potpisanih albuma.
Pred stanicom metroa Kemden taun stoji spomen tabla. Na pijaci u Kemdenu nailazite na statutu Ejmi Vajnhaus, koju je na Ejmin 31. rođendan otkrila, u međuvremenu preminula, britanska glumica Barbara Vindzor, sa kojom je Ejmi bila veoma bliska prijatelljica.
Progon paparaca
Autodestrukcija Ejmi Vajnhaus je prilično dobro dokumentovana: paparaci i drugi fotografi progonili su je na svakom koraku. Fotografije slomljene Ejmi Vajnhaus dok napušta svoja omiljena mjesta u Londonu, izazvale su senzaciju.
Čak i kada je pjevačica zbog svojih problema sa zavisnošću ponovo završila u klinici za rehabilitaciju Prajori u jugozapadnom Londonu, objektivi su bili upereni u nju. Nekoliko nedjelja kasnije Ejmi je umrla u 27. godini od posljedica trovanja alkoholom.
Njena smrt, koja nažalost nikoga nije iznenadila, izazvala je ogromnu tugu u Kemdenu. Njeni fanovi i danas obilaze njenu kuću na Kemden skveru 30 i polažu cvijeće.
Deset godina nakon njene smrti, mnogim njenim obožavaocima je još uvijek teško da pojme razloge autodestrukcije njihovog idola. Njen dugogodišnji prijatelj i čovjek u kojeg je imala povjerenje, Tajler Džejms, koji je u vrijeme njene smrti živio na istoj adresi, napisao je u svojoj nedavno objavljenoj knjizi „Moja Ejmi. Oproštaj u riječima“, da pop ikona zapravo nikada nije željela da postane slavna. „Ona je htjela da bude džez pjevačica.“ Ona je jednostavno slomljena pod pritiskom slave.
Snosi li porodica Ejmi Vajnhaus dio krivice?
Isto kao i oskarom nagrađeni dokumentarni film „Ejmi“ (2015), i Tajler Džejms smatra da porodica Ejmi Vajnhaus snosi dio krivice za njen sunovrat u zavisnost od droga. Prebacuje se da je Ejmi postala brend, porodično preduzeće koje je moralo da funkcioniše bez obzira na gubitke. Porodica takođe nije bila oduševljena onim što je otkriveno u knjizi Tejlora Džejmsa. Žalili su se da knjiga „ostavlja loš utisak“, uključujući i netačne tvrdnje da je Ejmi od svoje 14. godine uzimala antidepresive.
Nedavno je još jedna Ejmina prijateljica, Katrina Gorlaj tvrdila kako ona čitav život nije bila načisto sa svojom seksualnom orijetnacijom.
No, pravi razlozi za zavisnost i autodestrukciju se zapravo nikada neće razjasniti.
U međuvremenu je i Ejmina porodica saopštila da želi da ispriča Ejminu priču – i to iz perspektive majke Dženis u dokumentarnom filmu koji je producirao BBC.
Ejmi je obilježila muzičku scenu
Ne morate da idete u London, da biste osjetili Ejmin nemirni duh. Brojne interpretatorke i interpretatori slijede put Ejmi Vajnhaus i kombinuju reference iz davno prošlih vremena sa modernim zvukom i novim softverima zvuka, među njima su i Lana del Rej i Lejdi Gaga. „Ejmi je zauvijek promijenila pop muziku“, rekla je Lejdi Gaga. „Zahvaljujući njoj znala sam da ima nade i da nisam sama. Ona je živjela džez i bluz.“
Čak i muzički veterani kao Toni Benet, koji je u duetu sa Ejmi pjevao „Body and Soul“, jednom je kazao: „Stvarno dobri ljudi, koji imaju ogroman talenat, znaju da izvedu džez pjevanje tako da bude nezaboravno. Ejmi je imala taj dar. Činjenica da je umrla sa 27 za mene je jendostavno strašna“.
Po mišljenju mnogih britanskih umjetnika i umjetnica Ejmi Vajnhaus je bila osoba, koja je zaslužna za renesansu britanske pop scene, nakon što je sredinom 1990-ih izgubila sjaj. „Zbog nje sam uzela gitaru u ruke, i zbog nje pišem svoje sopstvene pjesme”, kazala je britanska pjevačica Adel.
Takođe i britanske zvijezde Sem Smit, Džesi Dej ili Florens Velč profitirali su od Ejmi-efekta. Jer, od tada muzičke produkcijske kuće potpisuju sve više ugovora sa britanskim umjetnicama i umjetnicima sa velikim i hrabrim glasovima.
Ejmi Vajnhaus je sa svoja oba albuma „Frank” i „Back to Black”, kao i sa posthumno objavljenim albumom „Lioness” prošla test vremena. Publika ih i danas rado sluša. Svojom muzikom provela je svoj Kemden kroz cijeli svijet.
Sertan Sanderson, DW