Dvije imperije, jedna odlazeća Osmanlijska i jedna dolazeća Austrougrska ostavile su snažan trag u arhitekturi grada na rijeci Miljacki.
Austrougarska imperija donijela je sa sobom period industralizacije i razvoja. Izgrađene su željezničke pruge kojima je Bosna i Hercegovina povezana s ostatkom Europe, a samim tim razvila se industrija (fabrika duhana, pivara, štamparije). Intenzivno su se gradili novi objekti u gradu, a već 1880. godine jedan od pet odsjeka gradske uprave bio je “Građevni i za podizanje grada”.
Regulisano je korito Miljacke, a uz njenu obalu nikle su neke od najljepših građevina u gradu podno Trebevića.Najveći utjecaj među arhitektima tog doba imao je Josip Vancaš sa preko 200 objekata koji nose njegov potpis, a veliki trag ostavili su i Karl Paržik, kao i Josip Pospišil.
Secesijski stil (1900-1914) pojavio se krajem 19. i početkom 20. stoljeća. Upravo tada su gradovi Bosne i Hercegovine bili jedno veliko gradilište, pa je ovaj stil očekivano doživio pravi procvat u Bosni i Hercegovini. Secionističi ukrasi na zgradama u Sarajevu u današnjem vremenu i s ubrzanim načinom života često ostanu neprimjećeni, a dovoljno je da samo malo podignemo glavu i vidjet ćemo prelijepe dekoracije iz radionica sarajevskih majstora.
Za rani period secesije od 1900. do 1908. godine karakteristični su foloralni (biljni) motovi.
“Od floralnih motiva najviše se pojavljuju suncokreti, lišće sa stablom, kestenov list, a od cvjetova ciklame ljubičice, margarete ( Prema I. Krzović, Arhitektura BiH 1878 -1918, str.126). Jedan od najreprezentativnijih objekata floralne secesije je Palata Jošue Saloma iz 1901. godine (zgrada na današnjoj adresi Obala Kulina Bana 20). Ovaj stambeni objekt je raskošno dekorisan s motivima suncokreta složenim u polja iznad prozora i istaknutog dijela koji je smješten na tri konzole. Na samom objektu ima i naznaka geometrijske linijske dekoracije koja je poslužila da bi se dodatno istakli ‘mekani’ floralni oblici”, kaže profesorica dr. Aida Idrizbegović Zgonić s Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu.
Floralnim motivima ukrašena je i Vila Hermine Radisch u Petrakijinoj ulici (iznad starog Olimpijskog muzeja).
“Ovaj dekorativni element je poseban jer se radi o keramičkom panou čiji je cvijetni motiv preuzet iz narodne mađarske arhitekture. On je odraz težnje mađarskih arhitekata da formiraju određeni ‘nacionalni stil’. (N. Kurto, Sarajevo 1492-1992., str. 74, Oko – Sarajevo 1997.) Prema dostupnim podacima pretpostavka je da se radi o umjetniku ili majstoru, radionice ili firme, kao što je tvornica Vilmosa Zsolnaya iz Pečuha”, kaže arhitektica Idrizbegović.
Zgrada apotekara Hinka Schlesingera izgrađena je 1902. godine u ulici Ferhadija i nalazi se u blizini slastičarne Egipat. Fasada je plava sa sofisticiranim floralnim motivima karakterističnim za apotekarsku struku – cvjetovi i lišće ljekovitih biljaka s medaljonima likovima Higije i Eskulapa (simboli farmacije, op. a.).
Osim ove vrste ukrašavanja građevina, karakteristična je bila i dekoracija skulpturama, a jedan od najljepših primjera je zgrada Prosvjete – zaobljena građevina na uglu Obale i ulice Sime Milutinovića, koja je danas nacionalni spomenik.d objekata s bogatom skulpturalnom dekoracijom možemo izdvojiti zgradu Srpskog kulturno-prosvjetnog društva “Prosvjeta” iz 1911. godine, arhitekte Miloša Miladinovića. Za ovaj objekat poznati su umjetnici kipari, a to su Franjo Rebhen iz firme “Jung i Rus” – ateljea za dekorativno kiparstvo i štukaturne radnje, Beč – Sarajevo. Akcenat na uglu predstavljaju alegorijska figura “Prosvjete” s djetetom, zatim figure seljaka, građanina i dječaka i različiti simbolički motivi: orao, knjiga, vijenci, globus, a njihov autor je Mišo Stević”, otkriva naša sugovornica.
(radiosarajevo)
{gallery}secesija{/gallery}