Posljednjih decenija u Bosni i Hercegovini, ali i zemljama regiona, građani najčešće na izborima za svoje predstavnike biraju autoritativne lidere. Tako umjesto vladavine institucija, zakona i sistema, imamo situaciju da o svemu odlučuju i sve probleme rješavaju političke ličnosti. Istražili smo, zbog čega se građani građani na izborima odlučuju za despotski, a ne demokratski način upravljanja, pa je na ovim prostorima umjesto kulta države, decenimama dominantan kult vođe.
Od završetka rata je prošlo više od 20 godina, a u našem društvu još uvijek nije uspostavljen nezavisan i održiv rad institucija. Umjesto funkcionisanja sistema, decenijama imamo situaciju da autoritativni politički lideri odlučuju o svim važnijim pitanjima, od kojih većina nije u opisu njihovih nadležnosti. Tako se iskristalisao čitav kompleks zajedničkih osobina koje opisuju autoritativne političke lidere u Bosni i Hercegovini i regionu.
Autoritativni lideri sebe stavljaju ispred državnih institucija pa umjesto da simbol vlasti budu javni organi, to u očima građana najčešće postanu političke ličnosti. Zanimljivo je da takvi lideri na ovim prostorima dobijaju podršku građana na izborima i da građani odlučuju da glasaju za ličnost a ne za program određene političke partije.
"Iza svega se krije nedovoljna razvijenost društvene svijesti građana i strah za ličnu poziciju", objašnjava Đorđe Čekrlija sa Filozofskog fakulteta u Banjaluci.
U društvu autoritativnih političkil lidera, kakvo je Republika Srpska, BiH, ali i zemlje regiona, značajan procenat građana uopšte ne izlazi na izbore. Većina apstinenata tvrdi da nema za koga da glasa jer je većina političara već bila na nekoj funkciji i kako tvrde, nisu se ni po čemu dobrom dokazali. Oni koji izlaze na izbore kažu da nemaju baš nekog izbora, ali da građansko pravo treba iskoristiti. Pojavljivanje novih i nekompromitovanih opcija neophodno je našem društvu.
Posljedice glasačke apstinencije na društvo su očigledne. Manja izlaznost na izborima, znači niži stepen legitimiteta političkog lidera koji je izabran, kažu analitičari. Upozoravaju da je biračko pravo ustavom i zakonom zagarantovano, zbog čega tu mogućnost građani treba da iskoriste, jer na taj način umanjuju mogućnost da ih predstavlja neko ko im ne odgovara.
U višedecenijskom formiranju kulta političkih ličnosti u regionu, umjesto građanskog otpora tom antidemokratskom procesu, građani su sve to prihvatili. Prateći izjave i obećanja političkih lidera, građani sve češće od zvaničnika zahtijevaju da im rješavaju lične probleme koji često nisu u nadležnosti lideraa kojima se obraćaju.
"Za to su odgovorni prvenstveno sami lideri koji sve institucije, među kojima je čak i parlament, stavljaju u drugi plan, što društvo udaljava od demokratije, a vodi ga autoritativnom političkom režimu", smatra novinar Žarko Marković.
To dovodi do situacije da političari tvrde da su odnijeli ubjedljivu pobjedu na izborima jer su osvojili većinu glasova onih koji su izašli na izbore.
Međutim kada se tome doda oko 50 procenata nezadovoljnih građana koji ne glasaju, dobijemo potpuno drugačiju sliku. Ona otkriva da je takve lidere podržala jedna četvrtina od ukupnog broja građana sa pravom da glasaju na izborima. Prihvatanje takvog stanja ukazuje na nedovoljno razvijenu političku pismenost građana, koja je prisutna u zemljama regiona.
Ono što je društvu neophodno su promjene u odnosu građana prema onima koje biraju i čije pozicije finansiraju iz javnog budžeta. Psiholozi međutim ne očekuju da bi na narednim izborima koji se održavaju sljedeće godine, moglo doći do promjene načina na koji građani odlučuju koga će zaokružiti na biračkom mjestu. Potrebno je da svima postane jasno da neko ko je bio u vlasti i umiješao se u korupcione afere, se neće bolje ponašati ni u novom mandatu.
Šta je dovelo do toga da građani iz decenije u deceniju postaju sve više politički nepismeni? Tranzicija, rat, različiti sistemi uređenja društva od komunizma do kapitalizma... samo su neki od razloga za takve promjene. Pad nivoa političke pismenosti granađana, političkim liderima očigledno odgovara, i ne čine ništa da to promijene. Jer manje razvijena svijest, nesporno znači više prostora za minipulaciju, demagogiju i neodgovornost.
(BN televizija)
